________________
सूत्रकृताङ्गसूत्रे (छाया--किं शक्या वक्तुं यत् सराग धर्मे कोऽप्यकपायः। ५४. ., संतोपि यः कषायात् निगृह्णाति सोऽपि तत्तुल्यः ॥१॥ (:., संरागधर्मे यः स्थितः, पष्ठसप्तमगुणस्थानवान किं कश्चित् कषायरहितो भवति किमिति प्रश्ना, भवतीत्युत्तरम्, कपायस्य विधमानत्वेऽपि यः कषायम् उदयत निवर्तयति सोऽपि वीतरागसदृश एवेति भावः ।।
किस्वरूपोऽयं द्रव्यस्तबाह-'बंधणुम्मुक्के' बन्धनोन्मुक्तः, वन्धनात् कायस्वरूपात् उन्मुक्तो रहित इति बन्धनोन्मुक्त । कर्मस्थितिजनकत्वात् फपायाः । कर्मबन्धनशब्देनोक्ता भवन्ति । तथोक्तम्-'बंधटिईकसायवसा' बन्धस्थितिः कपायवशा-बन्धस्थितिः कपायाधीनेत्यर्थः। तथा-'सव्यो छिन्नबंधणे' सर्वतः-सर्वप्रकारेण , छिन्न-नाशितं वन्धनं येन स सर्वतश्छिन्नबन्धनः । सर्वप्रकारेण नाशितकीयः। तथा-'पावकं' पापकम् 'कम्नं कर्म-ज्ञानी वरणीयादिकमष्टविधम् 'पणोल्ल' प्रणुध-विनाश्य, 'सल्लं' शल्यम्-शरीरे त्रुटित:: जो सरागधर्म में अर्थात रागयुक्त अवस्था में (छठे सानवें गुण.. स्थान में) वर्तमान है, उसे भी कथा अकषायी कहा जा सकता है ? इसका उत्तर यह है कि सत्ता में विद्यमान कषायों का भी जो निग्रह करता है, वह भी वीतराग था अकषायी कहा जा सकता है। ।
रु.ऐला, 'दव्य' महात्मा शिल प्रकार का होता है ? इस प्रश्न का उत्तर देते हैं-यह बन्धनों से विमुक्त होता है कपाय मस्थिति के जनक है, अतएव कर्मबन्धक कहलाते हैं। कहा भी है कि कमौं में जो स्थिति पड़ती है, वह कपाय के कारण ही पड़ती है। इसके अति. रिक्त वह 'छिन्नबन्धन' होता है अर्थात् उसके धन्धान-कषाय सर्वथा' नष्ट हो जाते हैं। यह ज्ञानावरणीय आदि पपकर्मों को दूर करके,
: જેઓ સરાગ ધર્મમાં અર્ધાતુ ગયુક્ત અવસ્થામાં (છઠ્ઠા સાતમા ગુણ સ્થાનમાં) વર્તમાન છે, તેને પણ શું અકષાયી કહેવાય છે ? આ પ્રશ્નને ઉત્તર એ છે કે–જેઓ સત્તામાં રહેલ કષાયને પણ નિગ્રહ કરે છે. તે પણ વીતરાગ અથવા અકષાયી કહી શકાય છે.
કે, આ પ્રકારના દ્રવ્ય મહાત્મા કેવા પ્રકારના હોય છે? આ પ્રશ્નનો ઉત્તર આપે છે તે બંધનેથી વિમુક્ત (છૂટેલા) હેાય છે. કષાય-કર્મ સ્થિતિના ઉઋત્તિ રૂપ છે, એટલા જ માટે કર્મ બંધન કહેવાય છે. કહ્યું પણ છે કેકમમાં જે સ્થિતિ આવે છે, તે કષયના કારણે જ આવે છે, તે શિવાય તે છિન્નબંધન હોય છે. અર્થાત્ તેના બંધન-કષાયે, સર્વથા નાશ પામે
