________________
५२४
आचाराङ्गसूत्रे छाया-क्षीणे दर्शनमोहे, त्रिविधेऽपि क्षायिकं भवति सम्यक् (सम्यक्त्वम् ) ।
वेदकमिह सर्वोदित-चरमकपुद्गलग्रासम् ॥१॥ उपशमश्रेणिगतस्य तु, भवति हु औपशमिकं तु सम्यक्त्वम् । यो वा अकृतत्रिपुज्ज, अक्षपितमिथ्यात्वो लभते सम्यक् (सम्यक्त्वम्)॥२॥ उपशमसम्यक्त्वात् च्युत्वा मिथ्यात्वमप्राप्नुवतः । सास्वादनसम्यक्त्वं, तदन्तराले पडावलिकम् ॥३॥ मिथ्यात्वं यदुदीर्ण, तत्क्षीणमनुदितं चोपशान्तम् ।।
मिश्रीभावपरिणतं, वेद्यमानं क्षायोपशमम् (क्षायोपशमिकम् ) ॥४॥ इति। मिथ्यात्वमोहनीय, मिश्रमोहनीय और सम्यक्त्वमोहनीयरूप दर्शनमोहनीय कर्म के सर्वथा क्षय होने पर ही क्षायिक-सम्यक्त्व होता है, सब दित पुद्गलों में चरम-अन्तिम-अंशवी पुद्गलोंका वेदन होना वेदकसम्यक्त्व है ॥ १॥ उपशमश्रेणिप्राप्त जीवों को उपशमसम्यक्त्व का लाभ होता है। अथवा जिसने मिथ्यात्वकर्म के तीन पुंज नहीं किये हैं ऐसे मिथ्यादृष्टि जीव के, तथा जिसने मिथ्यात्वका क्षय भी नहीं किया है किंतु उसका उपशम किया है उस जीव के उपशमसम्यक्त्व होता है। मिथ्यादृष्टि जीवके ७ प्रकृतियों (अनन्तानुबन्धी ४, मिथ्यात्वमोहनीय५, मिश्रमोहनीय६, सम्यक्त्वमोहनीय ७) के उपशमसे उपशमसम्यक्त्व होता है; ऐसा सिद्धान्तकारों ने कहा है। ८वें ९वें १०वें और ११ वें गुणस्थानमें उपशमसम्यक्त्व होता है, क्यों कि ये उपशमश्रेणि के स्थान हैं । तथा अनादि-मिथ्यादृष्टि जीव
“મિથ્યાત્વમોહનીય, મિશ્રમોહનીય અને સમ્યક્ત્વમોહનીયરૂપ દર્શનમોહનીય કર્મને ક્ષય થયા પછી જ ક્ષાયિક–સમ્યક્ત્વ થાય છે, બધા ઉદિત પુદ્ગલેમા ચરમ-અન્તિમ-અશવન્ત પુદ્ગલેનું વેદના થવું વેદક–સમ્યકત્વ છે (૧) ' ઉપશમશ્રેણિપ્રાપ્ત જીવોને ઉપશમ-સમ્યક્ત્વને લાભ થાય છે. અથવા જેણે મિથ્યાત્વકર્મના ત્રણ પુંજ નથી કર્યા, એવા મિથ્યાષ્ટિ જીવને તથા મિથ્યાત્વને ક્ષય કર્યો નથી પણ તેને ઉપશમ કર્યો છે, એ જીવને ઉપશમ-સમ્યક્ત્વ થાય છે મિથ્યાષ્ટિ જીવની સાત ૭ પ્રકૃતિ (અનન્તાનુબંધી ૪, મિથ્યાત્વમેહનીય પ, મિશ્રમોહનીય ૬, સભ્યત્વમોહનીય ૭)ના ઉપશમથી ઉપશમસમ્યક્ત્વ થાય છે, એવું સિદ્ધાંતકારોએ કહ્યું છે. ૮ માં, ૯માં, ૧૦ માં અને ૧૧ માં ગુણસ્થાનમાં ઉપશમસમ્યક્ત્વ થાય છે, કારણ કે એ ઉપશમશ્રેણીનું સ્થાન છે. તથા અનાદિ