________________
आचाराङ्गसूत्रे
सम्यक्त्व भेदः - सम्यक्त्वं द्रव्यभावभेदाद् द्विविधम् । तत्र द्रव्यतः सम्यक्त्वं विशोधिता मिथ्यात्वपुद्गला एव । विशोधिता हि मिथ्यात्वपुद्गला अतिस्वच्छसूक्ष्मवस्त्रमिव दृष्टेरध्यवसायात्मकस्य सम्यक्त्वस्याऽऽवरका न भवन्ति, तस्मात् तत्र सम्यक्त्वोपचारः । भावतस्तु-मिथ्यात्वक्षयोपशमादिजन्यः शुभ आत्मपरिणामविशेषः ।
सम्यक्त्वके भेद -
सम्यक्त्व दो प्रकार का है - (१) द्रव्य - सम्यक्त्व, (२) भाव - सम्यक्त्व मिथ्यात्व प्रकृति के जो विशुद्ध पुद्गल हैं वे द्रव्यसम्यक्त्व है । ये विशुद्ध मिथ्यात्व के पुद्गल, जिस तरह सूक्ष्म वस्त्र दृष्टिका रोधक नहीं होता उसी तरह अध्यवसायस्वरूप सम्यक्त्व के प्रतिबन्धक नहीं होते । अर्थात् जैसे सूक्ष्मवस्त्र दृष्टिका प्रतिबन्धक नहीं होता, ठीक इसी प्रकार से वह मिथ्यात्व का शुद्ध पुंज सम्यकदर्शनरूप दृष्टिका रोधक नहीं होता । इस कारण उसे उपचार से सम्यक्त्व कहा गया है । मिथ्यात्व कर्म के क्षयोपशमादिक उत्पन्न हुआ आत्माका शुभ परिणाम भावसम्यक्त्व है । अन्य प्रकार से भी सम्यक्त्व दो प्रकार का है - (१) नैश्चयिक - सम्यक्त्व, (२) व्यावहारिक - सम्यक्त्व । एक पौगलिक - सम्यक्त्व, दूसरा अपौलिक - सम्यक्त्व । एक नैसर्गिक और दूसरा आधिगमिक सम्यक्त्व |
५१२
સમ્યક્ત્વના ભેદ
सभ्यद्दत्व में प्रभारनु छे. (१) द्रव्य -सभ्यत्व (२) भाव-सभ्यद्दत्व, मिथ्यात्व પ્રકૃતિના જે વિશુદ્ધ પુદ્ગલ છે તે દ્રવ્ય-સમ્યક્ત્વ છે. જેવી રીતે સૂક્ષ્મ વસ્ર દૃષ્ટિનુ રાધક નથી થતું તેવી રીતે એ વિશુદ્ધ મિથ્યાત્વના પુદ્ગલ અધ્યવસાયસ્વરૂપ સમ્યક્ત્વના પ્રતિબન્ધક નથી થતા અર્થાત્—જેવી રીતે સૂક્ષ્મ વજ્ર દૃષ્ટિનુ પ્રતિખ ધક નથી થતું, ઠીક આ પ્રકારથી તે મિથ્યાત્વના વિશુદ્ધ પુદ્ગલ પુંજ સમ્યગ્નશનરૂપ ષ્ટિના રોધક નથી થતા. આ કારણે તેને ઉપચારથી સમ્યક્ત્વ કહેવામાં આવે છે મિથ્યા કર્મના ક્ષયાપશમાદિકથી ઉત્પન્ન થયેલા આત્માના શુભ પરિણામ ભાવ-સમ્યક્ત્વ છે. ખીન્ન પ્રકારે પણ સમ્યક્ત્વ એ પ્રકારના છે (૧) નૈૠયિકसभ्यद्दत्य (२) व्यावहारिङ-सभ्यत्य मे चौहूगसि सभ्यद्दल, जीन्नु भयोहूगञ्जिङ-सभ्यद्दत्व, भेः निसर्ग भने जीलु अधिगम-सभ्यद्दत्व,
