Page Text
________________
५०२
आचाराङ्गसूत्रे
ननु यदुच्यते - " तत्त्वार्थश्रद्धानं सम्यक्त्व " - मितिः तत्र श्रद्धानं तथेतिप्रत्ययः, तीर्थंकरेण यथा प्रतिबोधितं तथैव वस्तुतो जीवाजीवादिपदार्थानां स्वरूपमिति निश्चयपूर्विका प्रीतिरूपा रुचिनाम्नी मानसी परिणतिः । इयं खल्वपर्याप्तकाद्यवस्थायां
रुचि (प्रीति) के साथ जो शुद्ध-निर्दोष विशेषण दिया गया उसका भाव यही है कि वह रुचि (प्रीति) अज्ञान संशय और विपर्यय, इन तीन दोषों से रहित होनी चाहिये, तब ही वह निर्दोष रुचि है । जिसमें इन अज्ञानादि का सद्भाव है वह सत्य रुचि नहीं, किन्तु सदोष रुचि है ।
विशेषार्थ :- परस्पर विरुद्ध अनेक कोटि के स्पर्श करनेवाले ज्ञान को 'संशय' कहते हैं। जैसे-यह स्थाणु है कि पुरुष है ? । विपरीत एक कोटिका निश्चय करनेवाला ज्ञान ' विपर्यय ' कहलाता है - जैसे सीप को चांदी समझना । यह कुछ होगा, ऐसे प्रतिभासको अज्ञान या अनध्यवसाय कहते हैं, जैसे मार्ग चलते हुए को तृणसार्श वगैरह का ज्ञान । ये तीन-अज्ञान, संशय, विपर्यय, रुचिके दूषण हैं । इनसे रहित रुचि ही सम्यक् - यथार्थ रुचि कहलाती है ।
शंका- “तत्त्वार्थश्रद्धान सम्यग्दर्शन है" ऐसा जो सम्यक्त्वका लक्षण कहा गया है, वहां " तथा " इस प्रकार के प्रत्यय-विश्वास का नाम ही श्रद्धान है । अर्थात्- 'तीर्थङ्कर प्रभुने जीवादिक पदार्थों का जिस स्वरूपसे प्रतिपादन किया है, उन जीवादिक पदार्थों का वैसा ही स्वरूप है' इस प्रकार
રૂચિ ( પ્રીતિ ) ની સાથે જે શુદ્ધ-નિષ વિશેષણ આપવામા આવ્યું છે તેના ભાવ એ છે કે તે રૂચિ (પ્રીતિ) અજ્ઞાન, સંશય અને વિષય, આ ત્રણ દોષોથી રહિત હોવી જોઈ એ. ત્યારેજ તે નિર્દોષ ચિ છે. જેમાં આ અજ્ઞાનાદિના સદ્ભાવ છે તે સત્ય રૂચિ નહીં; પણ સદોષ રૂચિ છે
વિશેષાઃ——પરરપર વિરૂદ્ધ અનેક કોટિના (પ્રકારના) સ્પર્શ કરવાવાળા જ્ઞાનને રાશય કહે છે, જેમ– સ્થાણુ છે કે પુરૂષ છે. વિપરીત એક કાટિના નિશ્ચય કરવાવાળા જ્ઞાનને વિપય કહે છે, જેમ-છીપને ચાંદી જણવી આ કાંઈક હશે, આવા પ્રતિભાસને અજ્ઞાન અગર અધ્યવસાય કહે છે, જેમ–માર્ગ પર ચાલવાવાળાને तृपुन्यर्श विगेरेनु ज्ञान, आ त्रपु - अज्ञान, मंशय, विपर्यय - चिनां इषलो छे. मेनार्थी रहित थीन सभ्य-यथार्थ - यी उपाय है.
.6
शअ—" તત્ત્વાર્યશ્રદ્ધાન સમ્યગ્દર્શન છે” એવું જે સસ્કૃત્વનું લક્ષણ કહેવામા આવે છે ત્યા તયા આવા પ્રકારના પ્રત્યય-વિશ્વાસ-નું નામ જ શ્રદ્ધાન છે અર્થાત્ · તીર્થંકર પ્રભુએ જીવાદિક પદાર્થાને જે સ્વરૂપે પ્રતિપાદન કર્યાં છે. એ જીવાદિક પદાથૅના તેવા જ સ્વરૂપ છે' આવા પ્રકારની નિશ્ચયપૂર્વક જે
ܙܐ
| SR No. | 009302 |
| Book Title | Acharanga Sutra Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 780 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_acharang |
| File Size | 52 MB |