________________
आधाराङ्गसूत्रे किमनेन विन्दुतुल्येन ऋद्धयादिसुखेन ? इति । उक्तञ्च
" न तृप्तोऽसि यदा कामैः, सेवि तैरप्यनेकशः ।
स नाम तेषु वृत्तोऽन्तो, यतो वैराग्यमाप्नुहि" ॥१॥ इति । तस्मात्-अत्रापि अस्मिन् अस्त्यानन्दकारणेऽपि अग्रहः तदनपेक्षमाणःमध्यस्थभावमुपगतः सन् चरेत्-संयममार्ग विहरेत् ।
तथा-सर्व समस्तं हास्य-हासं, तत्स्थानं वा परित्यज्य, आलीनगुप्तः-तत्रआलीन:-आङ–मर्यादया-इन्द्रियनिरोधादिरूपया लीनः, गुप्तः-मनोवाकायकर्मभिः, यद्वा-गुप्तः कूर्मवत्संदृतगात्रा, आलीनश्चासौ गुप्तश्चेत्यालीनगुप्तः, एवंभूतः सन् के तुल्य उस सुखके सामने बिन्दुतुल्य इस ऋद्धि रस आदिके सुखकी क्या गिनती है। कहा भी है“न तृप्तोऽसि यदा कामैः, सेवितैरप्यनेकशः।
स नाम तेषु वृत्तोऽन्तो, यतो वैराग्यमाप्नुहि ॥१॥" हे आत्मन् ! जब तूं अनन्तवार सेवन किये गये इन कामोंसे तृप्त नहीं हुआ; उल्टा इनके भागने से तेरा ही अन्त हुआतो फिर इन के भोगने से तुझे क्या लाभ है ? अतः अब इन से वैराग्य ही लेना सर्वश्रेयस्कर है।
इसलिये उस संयमी को चाहिये कि वह अरति और आनन्द के कारणों में भी अग्रह-अनपेक्षावाला बन कर अर्थात् माध्यस्थ्यभाव रखता हुआ संयममार्ग में विचरे।
तथा-समस्त हास्य अथवा हास्यके स्थानभूत-जिनकी तीर्थङ्करादिकोंने निन्दा की है ऐसे-विषयकषायोंका परित्याग कर इन्द्रियनिग्रही एवं मन, वचन और कायसे सदा सावधक्रियासे रहित होते हुए अथवा અનંતવાર ભગવેલ છે તે સમુદ્રના તુલ્ય તે સુખની સામે બિંદુ તુલ્ય આ અદ્ધિ આદિના સુખની શું ગણના છે કહ્યું પણ છે –
"न तृप्तोऽसि यदा कामः, सेवितरप्यनेकशः ।
स नाम तेयु वृत्तोऽन्तो, यतो वैराग्यमाप्नुहि ॥१॥" હે આત્મા ! જ્યારે અનંત વાર સેવી ચુકેલા તે કામથી જ્યારે તું તૃપ્ત ન થયે, ઉલટુ તેના ભેગવવાથી તારેએ અત થયે, તે પછી તેને ભેગવવાથી તને શું લાભ છે? માટે તે વસ્તુથી વૈરાગ્ય જ લે સર્વ શ્રેયસ્કર છે.
તેથી તે સયમીને જોઈએ કે તે અરતિ અને આનંદના કારણોમાં પણ અમહ–અનપેક્ષાવાળા બની અર્થાત્ માધ્યચ્ય ભાવ રાખીને સંયમ માર્ગમાં વિચરે.
તથા-સમસ્ત હાસ્ય અથવા હાસ્યના સ્થાનભૂત કે જેની તીર્થકરોએ નિંદા કરેલ છે, એવા વિષયકથાને પરિત્યાગ કરી ઈન્દ્રિયનિગ્રહી તેમજ મન, વચન
