________________
१५०
" त्रिविधं नरकस्येदं, द्वारं नाशनमात्मनः । कामः क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्रयं त्यजेत् " ॥ १ ॥ ' लोभं सन्तोषेण जये ' - दित्याशयेन लोभमलोभेनेत्युक्तम्, लोभादीन् केन केन जयेदित्याह दशवैकालिके—“ उवसमेण हणे कोहं, माणं मद्दवया जिणे ।
मायमज्जवभावेण, लोहं संतोसओ जिणे " ॥ गाथा ३८ ॥
आवाराङ्गसूत्रे
अपने २ प्रतिपक्षी भावों से निग्रह करना समझ लेना चाहिये । क्योंकि लोभ की तरह मुमुक्षुओं के लिये वे क्रोध आदि भी हेय हैं। चार कषायों में अन्तिम कषाय लोभ है । उसके त्याग के उपदेश से क्रोधादि का त्याग करना स्वतः सिद्ध हो जाता है । कहा भी है
་
त्रिविधं नरकस्येदं द्वारं नाशनमात्मनः । कामः क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत् ॥ इस श्लोक से अन्यत्र भी काम, क्रोध एवं लोभ को नरक का द्वार एवं अपने नाश का कारण बतलाया है ।
शंका - लोभ को जिस तरह से संतोष से जीता जाता है उसी प्रकार क्रोधादिकषायों को जीतने के लिये किन २ भावों की जरूरत
होती है ?
उत्तर - दशवैकालिक सूत्र में इन कषायों को जीतने के लिये इन भावों को प्रकट किया है
ભાવાથી નિગ્રહ કરવાનું સમજી લેવુ જોઈ એ. કારણ કે લોભની માફ્ક મુમુક્ષુએને માટે ક્રોધ માન આદિ પણ હેય છે. ચાર કષાયામાં અતિમ ષાય લોભ છે. તેના ત્યાગના ઉપદેશથી ક્રોધાદિકનો ત્યાગ કરવા સ્વત. સિદ્ધ થઈ જાય છે, उधु पशु छे
66
त्रिविधं नरकस्येदं, द्वारं नाशनमात्मनः ।
कामः क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत् ॥ १ ॥
આ શ્લોકથી અન્યત્ર પણ કામ ક્રોધ અને લોભને નરકનું દ્વાર અને પાતાના નાશનુ કારણ બતાવ્યુ છે,
શકા—લોભને જેમ સતાપથી જીતાય છે તેમ ક્રોધાદ્રિ કષાયાને જીતવા કયા કયા ભાવાની જરૂરત હાય છે ?
ઉત્તર—દશવૈકાલિક સૂત્રમા આ કષાયાને જીતવા માટે એ ભાવાને
પ્રગટ કર્યાં છે
