Page Text
________________
मध्य० २. उ. २
१३७
यद्वा - आपलातीयार्थे सप्तमी, क्षणेन= स्तोककालेन अ इ उ ऋ ऌ - इत्येवं रूपपञ्चह्नस्वाक्षरोच्चारणसमकालेनेति यावत् ; यथाख्यातचारित्रे सम्यग्रतो मुक्तो भवति, संयमस्य सम्यक्परिपालनात्स्वल्पकालेनैव मोक्षभागी भवतीति भावः ॥०१॥ नुकूल प्रवृत्ति है, और अरतिका अर्थ यह है कि लिये हुए संयम के पालन करने में प्रमाद को नहीं हटाना - यहा तहा प्रवृत्ति करना । नोकषाय के उदय से जो रति और अरति होती है वे राग और द्वेष के वाचक हैं । अतः पूर्वोक्त कथन निर्दोष है ।
जिसको संयम में अरति नहीं है उसको क्या होता है ? वह कहते हैं- ' क्षणे ' इति ।
जिसे संयम में अरति नहीं है वह क्षण में मुक्त हो जाता है । अत्यन्त सूक्ष्मकाल को क्षण कहते हैं । क्षण, काल का सबसे छोटा हिस्सा है इससे सूक्ष्म काल का और कोई अंश नहीं है । संयम में वह शक्ति है कि जीव को एक क्षण में मुक्ति प्राप्त करा देता है। ईंधन को जिस प्रकार अग्नि जलाती है उसी प्रकार संयम भी कर्मरूपी ईंधन को भस्म कर इस जीव को एक क्षण में शुद्ध कर देता है ।
अथवा - 'क्षणे मुक्त: ' यहां पर आर्षवाक्य होने से तृतीया के अर्थ में सप्तमी विभक्ति समझनी चाहिये । तथा च ' क्षणेन मुक्तः ' इस प्रकार परिवर्तन होने से एक क्षण के द्वारा मुक्त हो जाता है, यह અર્થ એ છે કે-લીધેલા સંયમનું પાલન કરવામાં પ્રમાદને નહિ છેડતા તે. આડી અવળી પ્રવૃત્તિ કરવી. નાકષાયના ઉદયથી જે રતિ અને અતિ થાય છે તે રાગ અને દ્વેષનુ વાચક છે માટે પૂર્વોક્ત કથન નિર્દોષ છે.
જેને સંયમમાં આરિત નથી તેને શું થાય છે? તે કહે છે—
જેને સંયમમાં અરિત નથી તે ક્ષણમાં મુક્ત થાય છે. અત્યન્ત સૂક્ષ્મ કાળને ક્ષણ કહે છે ક્ષણ કાળના બધાથી નાના હિસ્સા છે માટે સુક્ષ્મ કાળના મીત્તે કાઇ અંશ નથી. સંયમમા તે શક્તિ છે કે જીવને એક ક્ષણમાં મુક્તિ પ્રાપ્ત કરાવી આપે છે. અગ્નિ લાકડાને જે પ્રકારે ખાળે છે તે પ્રકારે નયમ પણ કર્મરૂપી ઇધનને ભસ્મ કરી આ જીવને એક ક્ષણમાં શુદ્ધ કરી નાંખે છે.
અર્થમાં સાતમી વિભક્તિ સમજવી જોઇએ, પરિવર્તન હાવાથી એક ક્ષણથી મુક્ત થઇ
अथवा 'क्षणे मुक्त' मा ठेआये मार्ष वाक्ष्य होवाथी श्रीछ विलतिना અને क्षणेन मुक्त.' या प्रारे જાય છે. એ અર્થ થાય છે, તેનો
1
| SR No. | 009302 |
| Book Title | Acharanga Sutra Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 780 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_acharang |
| File Size | 52 MB |