Page Text
________________
आचाराङ्गसूत्रे
छाया - अल्पं च खलु आयुष्कामहैकेषां मानवानाम् । तद्यथा - श्रोत्रपरिज्ञानैः परिहीयमानैः, चक्षुः परिज्ञानैः परिहीयमानैः, घ्राणपरिज्ञानैः परिहीयमानैः, रसनपरिज्ञानैः परिहीयमानैः, स्पर्शपरिज्ञानैः परिहीयमानैः, अभिक्रान्तं च खलु वयः सम्प्रेक्ष्य ततः स एकदा मूढभावं जनयति ॥ २ ॥
टीका - अल्पं = स्तोकं, 'च' शब्देन दीर्घायुष्कपरिग्रहः । खलु शब्दोऽवधारणे, 'आयु: पूर्व कृतकर्मभोगार्थमैति= समागच्छतीत्यायुः । यद्वैति = समागच्छति-स्वकृतकर्मप्राप्तनरकादिगतिस्थितजन्तोः प्रतिबन्धकतामित्यायुः भवस्थितिहेतुः कर्म पुद्गल'पुञ्जमित्यर्थः । आयुर्हि सुखदुःखाधारं देहस्थितं जीवं तत्तद्गतौ धरति । उक्तञ्च - " दुक्खं न देइ आऊ, न विय सुहं देइ चउसुवि गईसु । दुक्खसुहाणाधारं, धरइ देहद्वियं जीवं ॥ १ ॥ "
'छाया - दुःखं न ददात्यायुर्नापि च सुखं ददाति चतसृष्वपि गतिषु । दुःखसुखानामाधारं, धरति देहस्थितं जीवम् ।। इति ।
३०
.
इस संसार में कितनेक मनुष्यों की आयु अल्प है, पूर्ण आयु- को भोगते हुए भी जब यह प्राणी वृद्धावस्था संपन्न होता है तब इसकी
- इन्द्रिय अपने विषय के ग्रहण करने में असमर्थ हो जाती है, चक्षुइन्द्रिय रूप के देखने में क्षीण शक्तिवाली हो जाती है, घ्राण-इन्द्रिय सुगंधदुर्गन्ध के बोध करने से विमुख हो जाती है, रसना - इन्द्रिय ५ प्रकार के रसास्वादनरूप अपने कार्य से शिथिल बन जाती है और स्पर्शन-इन्द्रिय भी ८ प्रकार के स्पर्श को बतलाने में अक्षम हो जाती है । इस प्रकार 'प्रत्येक इन्द्रियाँ जब इस अवस्था में अपने २ कर्तव्य से विमुख हो जाती हैं, तब यह प्राणी उस अवस्था में कर्तव्याकर्तव्य के ज्ञान से 'शून्य हो जाता है ।
S
આ સસારમા કેટલાક મનુષ્યોની આયુ એછી છે. પૂર્ણ આયુને ભાગવત છતાં પણ જ્યારે તે પ્રાણી વૃદ્ધાવસ્થાસંપન્ન થાય છે ત્યારે તેની શ્રોત્ર ઇન્દ્રિય પોતાના વિષય ગ્રહણ કરવામાં અસમર્થ બને છે. ચક્ષુઇન્દ્રિય, રૂપ દેખવામાં ક્ષીણશક્તિવાળી થાય છે. પ્રાણઇન્દ્રિય સુગ ધ દુર્ગંધના મેધ કરવામાં વિમુખ થઈ જાય છે. રસના-ઇન્દ્રિય પાંચ પ્રકારના રસાસ્વાદન રૂપ પોતાના કાર્યથી શિથિલ બની જાય છે અને સ્પર્શીન—ઇન્દ્રિય પણ આઠ પ્રકારના સ્પર્શી બતાવવામા અક્ષમ થાય છે. આ પ્રકારે પ્રત્યેક ઇન્દ્રિય જ્યારે આ અવસ્થામાં પેાત–પેતાના કાર્યથી વિમુખ થાય છે ત્યારે આ પ્રાણી આ અવસ્થામા કર્તવ્યાકતવ્યના જ્ઞાનથી શૂન્ય થાય છે.
| SR No. | 009302 |
| Book Title | Acharanga Sutra Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 780 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_acharang |
| File Size | 52 MB |