Page Text
________________
ફૂંકું
आचाराङ्गस्त्रे
तत्र द्वीन्द्रियाणां स्पर्शनरसनरूपे छ इन्द्रिये त्रीन्द्रियाणां स्पर्शनरसनप्राणरूपाणि श्रीणीन्द्रियाणि चतुरिन्द्रियाणां स्पर्शनरसनप्राणचक्षुरूपाणि चत्वारोन्द्रियाणि पञ्चेन्द्रियाणां स्पर्शनरसनप्राणचक्षुः श्रोत्ररूपाणि पचेन्द्रियाणि सन्ति ।
यद्यपि - त्रस्यन्ति=अभिसन्धिपूर्वकमन भिसन्धिपूर्वकं या ऊर्ध्वमधस्तिर्यक्षु चलन्तोति व्युत्पन्या द्वीन्द्रियादयस्तथाऽग्निकाया वायुकाया अपि त्रमा उच्यन्ते । सानां हि द्वौ भेदौ मुख्यतः स्तः- गतितो लब्धितथ । तत्र गतिः- क्रिया चलनं, देशान्तरमाप्तिः, स्वभावतोऽनभिसन्धिपूर्वक - तद्योगादमिकाया वायुकाया सा भवन्तीति गतित्रा उच्यन्ते । लब्धिस्तु प्रसनामकर्मोदये सति भवति,
और रसना ये दो इन्द्रियाँ होती हैं। तीनईन्द्रियवालों के स्पर्शन, रसना और घ्राण, ये तीन इन्द्रियाँ होती हैं । चतुरिन्द्रिय जीवोके स्पर्शन, रसना, घ्राण और चक्षु, ये चार इन्द्रियाँ होती हैं। पंचेन्द्रिय जीवों के स्पर्शन, रसना घ्राण, चक्षु और श्रोत्ररूप पाँच इन्द्रियाँ होती हैं ।
जो जीव इरादापूर्वक या बिना ही इरादे के, ऊपर नीचे या तिरछे चलते हैं वेस जीव हैं । इस व्युत्पत्ति के अनुसार द्वीन्द्रिय आदि तथा अग्निकाय और वायु भी त्रस कहलाते हैं । मुख्यरूप से त्रम जीवों के दो भेद हैं- (१) गतित्रस और (२) लब्धित्रस । गति कहिए अथवा किया, चलना अथवा एक देश से दूसरे देश में पहुँचना कहिए । विना इरादे के यह गतिक्रिया मौजूद होने के कारण अग्निकाय और वायुकाय भी त्रस हैं। उन्हें गतित्रस कहते हैं । नाकर्म का उदय होने पर लब्धि
કહેવાય છે. શ્રીન્દ્રિય જીવેાને સ્પર્શન (ચામડી) અને રસના (જીભ) આ બે ઇન્દ્રિયે હોય છે. ત્રોન્દ્રિયોને ચામડી, જીભ અને નાસિકા રૂપ ત્રણ ઇન્દ્રિયા હોય છે ચતુરિન્દ્રિય છવાને ચામડી, જીભ, નાસિકા અને નેત્ર, આ ચાર ઇન્દ્રિયા હૈાય છે. પચેન્દ્રિય लवोने थामडी, लुल, नासि, नेत्र यने श्रोत्र-न ३५ पांथ इन्द्रियो होय छे.
જે જીવ ઈચ્છાપૂર્વક અથવા ઇચ્છા વિના ઉપર, નીચે અથવા તિરછા ચાલે છે તે ત્રસ જીવ છે. આ વ્યુત્પત્તિ અનુસાર દ્વીન્દ્રિય આદિ તથા અગ્નિકાય અને વાયુકાય पशु नस उडेवाय छे, भुभ्य३पथी त्रस भवाना मे लेह छे - (१) गतित्रस (२) धित्रस. ગતિ કહેા અથવા ક્રિયા કહેા તે એકજ છે. ચાલવું અથવા એક દેશથી ખીજા દેશમાં પહેાંચવુ કહો, વિના ઈચ્છાથી આ ગતિ કરવાની ક્રિયા હાજર હોવાથી અગ્નિકાય અને વાયુકાય પણ ત્રસ છે. તેને ગતિત્રસ કહે છે. ત્રસનામકમના ઉય હોવાથી ત્રિસતા
| SR No. | 009301 |
| Book Title | Acharanga Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 915 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_acharang |
| File Size | 25 MB |