________________
आचारचिन्तामणि-टीका अवतरणा
(१) संस्कारवत्त्वम् = प्रकृतिपत्ययलिङ्गवचनादियुक्तत्वम् । (२) उदात्तत्वम् = श्रोतमुवेद्यत्वम् (३) उपचारोपेतत्वम् = अप्राज्ञजनभापावदश्लीलादि दोपरहितत्वम् । (४) गम्भीरध्वनित्यम् = मेघवद् गम्भीरनादवत्वम् । (५) अनुनादित्वम् = प्रतिशब्दोपेतत्वम् । (६) दक्षिणत्वम् = ऋजुत्वम् । (७) उपनीतरागत्वम् = मालकोशरागगुणवत्त्वम् , यथा मालकोशरागः मस्तरानपि द्रावयति, तथा कठिनचेतसोऽपि जनान् भगवद्वचनं द्रावयतीति हृदयद्रावकत्वमिति भावः । (८) महार्थत्वम् = मोक्षमार्ग____ यहाँ सत्य वचन का अर्थ है---भगवान के वचन, क्योंकि वे सबके हित करने वाले हैं। उन वचनों के-वाणीके अतिशय अर्थात् गुण पैंतीस हैं । परम्परा के अनुसार वाणीके पैतीस गुण इस प्रकार माने जाते हैं---
(१) संस्कारवत्व-प्रकृति, प्रत्यय, लिङ्ग, वचन आदि से युक्त होना (२) उदात्तता-श्रोताओं के लिये सुगम । (३) उपचारोपेतता-गवारो की भाषा में पाये जाने वाले अश्लीलता आदि दोपों से रहित । (४) गंभीरवनित्व-मेघकी समान गम्भीर नाद .. होना। (५) अनुनादित्व-प्रतिध्वनिसे युक्त होना । (६) दक्षिणता-सरलता। (७) उपनीतरागवत्व-मालकोश राग सरीखा गुण होना, अर्थात् जैसे- मालकोश राग पापाण को भी पिघला देता है, उसी प्रकार भगवान् के वनन कठोर हृदय को भी पिघला देते हैं। तात्पर्य यह है कि---भगवान के वचन बड़े ही हृदयद्रावक होते हैं। (८) महार्थता-भगवान के वचन मोक्ष-मार्ग के प्रतिपादक होने से महत्वपूर्ण और अर्थ
(१) सारवाय-प्रकृति, प्रत्यय,लिंग, पयन पाहिथीयुत मन. (२) Gradeશ્રેતાઓ માટે સુગમ. (૩) ઉપચારપતતા–મૂર્ણ–જંગલી માણસેની ભાષામાં જોવામાં આવતા અલીલ-ખરાબ, શરમ આવે તેવા ભાષાના દોષ રહિત. (૪) ગંભીરધ્વનિત્વમેઘના वाली२०७१. (५) मनुनाहिल-प्रतिध्वनियुश्त (५७।३५ य). (६) क्षिता . સરલતા (૭) ઉપનીતરાગ–--માલકેશ રાગ જે ગુણ હેવું. અર્થાત જેવી રીતે માલકેશ રાગ પથ્થરને પણ પિગળાવી દે છે. તે પ્રમાણે ભગવાનના વચને કઠોર હૃદયવાળા માણસને પણ પિગલાવી દે છે, તાત્પર્ય એ છે કે–ભગવાનના વચન મહાન હૃદય દ્રાવક હોય છે. (૮) મહાWતા–ભગવાનના વચન મોક્ષમાર્ગનું પ્રતિપાદન કરનારા છે તેથી મહત્વપૂર્ણ અને અર્થથી યુક્ત હોય છે. (૯) અવ્યાહતપૌર્વાપર્યપૂર્વાપર