________________
Ramaaman
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य. १ उ.मु. १ वनस्पतिमरूपणा
गुच्छा अनेकविधाः-आढकी-न्ताकी-तुलसी-पिप्पलीमभृतयः । गुल्माःहूस्वस्कन्धबहुकाण्डपत्रपुष्पफलोपेता:, तेऽनेकविधा:-सेरिका-नवमालिका-कोरण्टकबन्धुजोक्कादयः । लता अनेकविधा:-पमलता-नागलताऽशोकलताचम्पकलतादयः । यस्य वनस्पतेस्तिर्यक् तथाविधाः शाखाः प्रशास्त्रा वा न प्रसृताः सा लतीच्यते ।
यल्ल्योऽनेकविधा:-पुप्पफली-कूप्माण्डी-कालिङ्गी-तुम्बी- पुपी-कोशातकी -पटोलादयः । पर्वगा अनेकविधाः-इक्षु-वंश-नलवंश-वेतसप्रभृतयः । तृणानिअनेकविधानि-कुशादीनि । वलयानि-ताल-तमाल-केतकी-कदली-कन्दल्या
गुच्छ अनेक प्रकार के हैं। जैसे-अाहर वृत्ताकी, तुलसी, पिप्पली आदि । जिनका तना छोटा हो, कांड बहुत हो और जो पत्तो, फूलों और फलो से युक्त हो उन्हें गुल्म कहते हैं। वे भी कई प्रकार के है। यथा-सेरिका, नवमालिका, कोरण्टक, बन्धुजीवक वगैरह । लताएँ भी अनेक प्रकार की है। जैसे-पाळता, नागलता, अशोकलता, चम्पकलता आदि। जिस वनस्पति की तिरछी अथवा खास तरह की शाखाएँ-प्रशाखाएँ नहीं फैलती वह लता कहलाती हैं।
बल्ली के भी भनेक भेद है । जैसे--पुष्पकली, कूष्माण्डी, कालिंगी, तुम्बी, पुष, ककडी) कोशातकी तथा पटोलादि । पर्वग भी अनेक प्रकार के हैं। जैसे-इश, (सेलरी) वंश, (वास) नलबंदा, वेत आदि । कुश और दूव आदि तृण अनेक प्रकार के होते है। ताल, तमाल, केतकी, कदली, कन्दली आदि वलय
छ भने प्रधान छे. -तु३२, पृrdsी, तुलसी, पिपsी. मा. જેના થડ નાના હોય, કાંડ બહુજ હોય અને જે પત્તાં-ફૂલ અને ફળોથી યુક્ત હોય તેને ગુમ કહે છે. તે પણ ઘણા પ્રકારના છે. જેમ-સેરિકા, નવલિકા, કેરટક, બંધુજીવક વગેરે લતાએ પણ અનેક પ્રકારની છે. જેવી રીતે કે-પઘલતા, નાગલતા. અકલતા, ચમ્પકલતા આદિ. જે વનસ્પતિની તિરછી અથવા ખાસ તહની શાખાઓ-પ્રશાખાઓ ફેલાતી નથી તે લતા કહેવાય છે.
વલ્લીના પણ અનેક ભેદ છે. જેવી રીતે પુષ્પક્લી, માંડી, કાલિંગી, તુમ્બી. ત્રપુજી, કેશાતકી તથા પટેલાદિ. પર્વગ પણ અનેક પ્રકારના છે. જેમ-શેરડી, વાંસ નલવંશ ત આદિ, કુશ-દાભડે અને દૂબ--ધ આદિ તૃણ અનેક પ્રકારના હોય છે. ताल, तमासdsी, ४61-31, ४४क्षी माहिन याय छे.लीय, (diran)
