________________
५९२
पाचाराम प्रति गतं सत्येकम् , प्रत्येकं शरीरं येषां ते प्रत्येक शरीराः । प्रत्येकनामकर्मोदयवशादेकैकस्य जीवस्य शरीरमौदारिकं वैक्रियं वा पृथक पृथग् भवति । एवम्भूता जीवा प्रत्येकशरीरा उच्यन्ते । नारकदेवमनुप्याः, द्वीन्द्रियादयः, पृथिव्यादयः, क्षगुल्छादिघनस्पतयश्च प्रत्येकशरीरिणः सन्ति । इमे प्रत्येकाः प्रत्येकजीया अपि कथ्यन्ते ।
प्रत्येकशरीरा द्वादशविधा:-क्ष-गुच्छ-गुल्म-लता-वल्ली-पर्वग-तृण-वलयहरिती-पधि-जलरुह-कुणभेदात् ।
तत्र वृक्षा द्विविधाः-एकास्थिकाः (एकवीजकाः) बहुवीजकाश्च । तत्रैकास्थिका अनेकविधा:-निम्बाम्रजम्यकौशम्यादयः । बहुवीजका अप्यनेकविधाः--
एक-एक जीवसंबंधी शरीर प्रत्येकशरीर कहलाता है । प्रत्येकनामकर्म के उदय से एक-एक जीव के शरीर औदारिक और वैक्रिय अलग-अलग होता है। ऐसे अलग-अलग शरीर वाले जीव प्रत्येकशरीर कहलाते हैं-नारक, देय, मनुष्य द्वीन्द्रिय आदि, पृथ्वीकाय आदि तथा वृक्ष, गुच्छ आदि वनस्पतिजीव प्रत्येक शरीरी हैं। इन्हें प्रत्येक और प्रत्येकजीव भी कहते हैं।
प्रत्येकशरीरो वनस्पतिकाय बारह प्रकार के हैं-वृक्ष, गुच्छ गुल्म, लता, वल्ली, पवेग, तृण, वलय, हरित, औषध, जलरुह और कुहण ।
इनमें वृक्ष दो प्रकार के हैं-एकास्थिक अर्थात् एक बीज वाले और. बहुबीजक अर्थात् बहुत बीजों वाले । एक बीज वाले नीम, आम, जामन और कौशम्ब आदि अनेक प्रकार के हैं । बहुबीजक भी अनेक प्रकार के हैं। जैसे अस्थिक, तिन्दुक શરીર પ્રત્યેક શરીર કહેવાય છે. પ્રત્યેકનામકર્મના ઉદયથી એક-એક જીવના શરીર
ઔદરિક અને ક્રિય અલગ-અલગ હોય છે. એવા અલગ-અલગ શરીરવાળા જીવ પ્રત્યેક શરીર કહેવાય છે. નારક, દેવ, મનુષ્ય, હીન્દ્રિય આદિ. પૃથ્વીકાય આદિ તથા વૃક્ષ, ગુચ્છ આદિ વનસ્પતિજીવ પ્રત્યેક શરીર છે. તેને પ્રત્યેક અને પ્રત્યેક જીવ પણ કહે છે.
પ્રત્યેક શરીરી વનસ્પતિકાય બાર પ્રકારના છે-વૃક્ષ, ગુરછ, ગુલ્મ, લતા, વલી, पस, तृप, ११य, ति, भीषध, raR.मने .
એમાં વૃક્ષ બે પ્રકારના છે–એકાસ્થિક અથત એક બીજવાળા અને બથિક અર્થાત્ ઘણાંજ બીજવાળાં. એક બીજવાળ-લીંબડે, આંબે, જાંબુ અને કૌશલ્બ, આદિ અનેક પ્રકારના છે. બહુબીજક એટલે ઘણા બીજવાળા પણ અનેક પ્રકારના છે, જેમકે -
