Acharanga Sutra Part 01

SR No.: 009301
Original Sutra Author: N/A
Author: Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year: 1958
Total Pages: 915
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & agam_acharang
File Size: 25 MB

Page 505

४०५
-
Ram
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.१ ए. ८. जीवयोनिः तिविहा जोगी पप्णता, तंजहां-संवृडा जोगी, वियडी जोगी, संघडवियडा जोगी"। (पना. योनिपद ९.)
जीवपदेशेरधिष्टिता योनिः सचित्ता, जीयमदेशरनवधिष्टिता योनिरचित्ता । पबिंदो जीवमदेशेरधिप्टिवा, कचिदनधिप्टिता सां सचित्ताऽचित्ता । यत्र शीतस्पर्शः सा शीता । यत्रोष्णस्पर्शः सा योनिरुगा। यत्र चिदशे शीतस्पर्शः, कचिदुप्णसेशः सा शीतोष्णा । अप्रकटिता संहता। मकटिता विस्ता। यत्रं वचिदंशे प्रकटिता, कचिदमकटिताः सा संवृतविकृता योनिः ।
फस्प जीवस्य का योनिर्भवती ?-त्युच्यते-देवनारकाणामचित्ता योनिः । देवानां मच्छदपटदेवप्यान्तरालं योनिः, तच जीवमदेशवर्जितम् । नाराकाणां तु फिर भी तीन तरह की योनि कही है। यह इस प्रकार-संवृतयोनि विवृतयोनि और संवृतविवृतयोनि " । (प्रज्ञा. योनिपद ९) ।
जीवप्रदेशा से अधिष्ठित योनि सचित कहलाती है और जो जीवप्रदेशों से अधिष्ठित न हो यह अचित्त कहलाती है। जो योनि कही जीवप्रदेशों से अधिष्ठित हो और कही अधिष्ठित न हो वह मिश्र योनि है। जहाँ शीत स्पर्श हो वह शीतयोनि, जहाँ उष्ण स्पश हो वह उम्गयोनि और जिस में कहीं शीत और फहीं उष्ण स्पर्श हो वह शीतोष्णयोनि है । अप्रकट योनि संवृत्त कहलाती है। प्रकट को विवृत कहते हैं और जो कही अप्रकट और कहीं प्रकट हो वह संवृतविवृतयोनि है।
किस जीव की कौन-सी योनि होती है ! वह बताते हैं-देव और नारकी जीवों की अचित्त योनि होती है । देवों की योनि प्रध्छदपट और देवदूप्य के बीच में होती है, પ્રકારની નિ કહી છે તે આ પ્રમાણે છે-સંવૃતયોનિ, વિવૃતનિ અને સંવૃતविकृतथानि" (शा. योनि५६ ८). . જીવપ્રદેશથી અધિણિત નિ સચિત્ત કહેવાય છે. અને જે જીવપ્રદેશથી અધિષિત ન હોય તે અચિત્ત કહેવાય છે. જે એનિ કેઈ સ્થળે જીવપ્રદેશથી અધિણિત હોય અને કોઈ સ્થળે અધિષિત ન હોઉં તે મિશનિ કહેવાય છે. ત્યાં શીત સ્પેશ હોય તે શીતનિ, ત્યાં ઉદાસ્પર્શ હોય તે ઉષ્ણુનિ, અને જેમાં કયાંક શીત અને કયાંક ઉણ શું હોય તે રીતેણે ચોનિ છે. અપ્રગટ નિ સંવૃત કહેવાય છે, અને પ્રકટ નિને વિસ્તૃત કહે છે, અને જે કયાંક પ્રગટ અને કયાંક અપ્રગંટ હેય તે સંવૃત-વિદ્યુત નિ છે:
કયા જીવની કઈ નિ છે ? તે બતાવે છે–દેવનારકી જીની અચિત્તાનિ હોય છે. દેવોની નિ પ્રચ્છદપટ અને દેવદૂષ્યના વચમાં હોય છે અને તે જીવ