________________
-
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.१ १.५ किया० पापस्यान (१८) ३९६ गतरूपेषु रूपसहगतेषु स्वादिषु विषयेषु भवति, न तु सकलवस्तुविपये । उक्तन्च
"कम्हि णं भंते ! जीवाणं मेहुणेणं किरिया कज्जइ ? । गोयमा ! स्वेमु वा स्वसहगएस वा दन्वेसु" इति (भग. १ श. ६ उ.)
(५) परिग्रह:---- परिग्रहः स्वस्वामिभावेन मूर्छा । स च प्राणिनामधिकलोभात् समस्तवस्तुरिपये प्रादुर्भवति । . कत्याकृत्यविवेकोन्मूलकोऽसमारूप आत्मपरिणामः क्रोधः ६ । मानो गः ७ । माया शाठयम् ८ । लोभोः गृध्नुता ९ । राग भीविरासक्तिर्वा १० । भी सब वस्तुओं में नहीं होता । चित्र, लेप्य, या माठ आदि में अङ्कित किये जाने वाले रूपो में या स्त्री आदि में ही मैथुन का अव्यवसाय होता है । कहा भी है--
"भगवन् ! किस विषय में जीव मैथुन किया करते हैं ? गौतम! रूपों में और रूप-युक्त विषयों (त्रियों आदि) में। (भग. श. १, उ. ६)
(५) परिग्रह" यह वस्तु मेरी है मैं इसका स्वामी हूँ" इस प्रकार की मूर्छा को परिप्रह कहते हैं । प्राणियों में लाभ की अधिकता होने के कारण सभी वस्तुओं में मूळ हो सकती है।
कर्तव्य--अकर्तव्य के विवेक को नष्ट करने वाला अक्षमारूप आत्मा का परिणाम (६) क्रोध कहलाता है। गर्व को (७) मान और कपट को (८) माया कहते हैं।
પણ સર્વ વસ્તુઓમાં નથી, ચિત્ર લેપ્ય અથવા કોઇ આદિમાં ચિતરવામાં આવેલા રૂપમાં અથવા સ્ત્રી આદિમાં જ મૈથુનને અધ્યવસાય થાય છે. કહ્યું પણ છે –
“ભગવાન ! કયા વિષયમાં જીવ મિથુન ક્રિયા કરે છે? ગૌતમ! પિમાં અને રૂપયુક્ત વિષય (સિ આદિ)માં (ભગ ૧ શ---G)
(५) परिहઆ વરતુ મારી છે હું તેને માલિક છું” આ પ્રકારની મૂછને પરિગ્રહ કહે છે. પ્રાણીઓમાં લોભની અધિકતા હોવાના કારણે સર્વ વસ્તુઓમાં મૂછ હાથ છે.
કર્તવ્ય-અકર્તવ્યના વિવેકને નાશ કરવાવાળા, અક્ષમાપ આત્માનું પરિણામ તે કાપ કહેવાય છે. (૬), ગર્વ ને માન છે, અને કપટને માયા કહે છે (૮), ગહિ તે
