________________
२४४
'आचाराकसूत्रे
पीडयत्यात्मानमिति ज्ञानरूपाशुद्धचेतनया सहित बेतनावानित्युच्यते । चेतनावानिति कथञ्चिदुच्यते ; आत्मा वस्तुतयेनास्वरूप एवास्ति । आत्मनो गुणवेतनेति सर्वेषां मतं, तदभिप्रायेण चेतनावानित्युक्तम् । चेतना द्विविधा -गुद्धा, अशुद्धा चेति । ज्ञानचेतनैव शुद्धचेतना | कर्मचेतना, तथा कर्मफलचेतना चाशुद्धचेतनोच्यते ।
(४) उपयोगवत्वनिरूपणम् ---
अयमात्मा निश्चयनयेन केवलज्ञान केवलदर्शनरूपाभ्यां शुद्धोपयोगाभ्यां सहितो व्यवहारनयेन मतिज्ञानाद्युपयोगयुक्तश्चेत्यतोऽयमुपयोगवानित्युच्यते । आमा को कर्म करते हैं' इस प्रकार के ज्ञानरूप अशुद्ध चेतना से युक्त है, अत एव आत्मा चेतनावान् कहलाता है । आत्मा को किसी अपेक्षा से ही चेतनावान् कहते हैं, वास्तव में तो आत्मा चेतनारूप ही है । 'चेतना आत्मा का गुण है' ऐसा सबका मत है, इसी अभिप्राय से उसे चेतनावान् कह दिया है। चेतना दो प्रकार की है - शुद्ध चेतना और अशुद्ध चेतना । ज्ञान चेतना हो शुद्ध है । कर्मचेतना और कर्मफलचेतना अशुद्ध चेतना है ।
(४) उपयोगरत्त्व -
यह आत्मा निश्वयनय से केवलज्ञान और केवलदर्शनरूप शुद्ध उपयोगों से युक्त है । व्यवहारनय से मतिज्ञान आदि उपयोगों से युक्त है, अत एव आत्मा उपयोगवान् कहलाता है ।
કર્મો પીડિત કરે છે' એ પ્રકારના જ્ઞાનરૂપ અશુદ્ધ ચેતનાથી યુક્ત છે એટલા માટે આત્મા ચેતનવાન કહેવાય છે. આત્માને કઈ અપેક્ષાથી જ ચેતનવાન કહે છે, વાસ્તવમાં તે આત્મા ચેતનારૂપ જ છે. · ચેતના આત્માના ગુણ છે એ પ્રમાણે સંતા મત છે. એ અભિપ્રાયથી તેને ચેતનાવાન કહી દીધા છે. ચેતના એ પ્રકારની છે. (१) शुद्ध-येतना भने (२) अशुद्ध-येतना. ज्ञानयेतना शुद्ध छे, उभयेतना અને કલચેતના તે અશુદ્ધ-ચેતના છે.
(४) उपयोगवत्थ -
આ આત્મા નિશ્ચયનયથી કૈવલજ્ઞાન અને કૈવલદન ૫શુદ્ધ ઉપયેગાથી યુક્ત છે, વ્યવહારનયથી મતિજ્ઞાન ભાતિ ઉપયાગથી યુક્ત છે, એ કારણે માત્મા ઉપયેગવાન કહેવાય છે.
