________________
२३०
अचारापत्रे
एकस्मिन् समये न समुपलभ्यन्ते तथैकस्यानन्दगुणस्य वा विविधा मेदनपर्याबा एकस्मिन् समये नोपलभ्यन्ते ।
प्रत्येकगुणस्यैकस्मिन् समये एक एव पर्यायः प्रकटीभवति । यथाजलावस्थितस्यापि नरस्य शीतोष्णोपयोगौ न युगपद् भवतः । उष्णोपयोगसमये शीतोपयोगो नोपलभ्यते, शीतोपयोगसमये चोष्णोपयोगोपि नैवेति ।
आत्मा नित्यः । तस्य चेतनादिगुणा अपि नित्याः । परन्तु चेतनाजन्य उपयोगपर्यायो न नित्यः सतु सदैवोत्पादविनाशशालितया व्यक्तिरूपेणानित्यः । उपयोगपर्यायमवाहस्तु त्रैकालिकतया नित्य इति ।
"
उपयोगरूप पर्यायें उपलब्ध नहीं होती । उसी प्रकार एक ही समयमें अकेले आनन्दगुणकी भी विविध वेदनरूप पर्यायें उपलब्ध नहीं होती ।
प्रत्येक गुण की एक समय में एक ही प्रर्याय प्रकट होती है, परन्तु जैसे- जल में स्थित पुरुष के शीत और उष्ण, दोनों उपयोग एक साथ नहीं हो ते । उष्णोपयोग के समय शीतोपयोग नहीं पाया जाता, और शीतोपयोग के समय उष्णापयोग नही पाया जाता ।
आत्मा नित्य है, उसके चेतना जन्य उपयोग-पर्याय नित्य नहीं है, व्यक्तिरूपसे अनित्य है, कारण नित्य है ।
अतः
आदि गुण भी नित्य हैं, परन्तु चेतना - वह सदैव उत्पन्न और विनष्ट होती रहती है, उपयोग - पर्याय का प्रवाह त्रिकालवर्ती होने के
વિવિધ ઉપયેાગરૂપ પર્યાયેા ઉપલબ્ધ એજ પ્રમાણે એક જ સમયમાં એકલા આનદ ગુણની પણ વિવિધ વૈદન ૫ પર્યાયે. ઉપલબ્ધ થતી નથી.
થતી નથી.
પ્રત્યેક ગુણની એક સમયમાં એકજ પર્યાય પ્રગટ થાય છે, જેમ જલમાં ઉભા રહેલા પુરૂષને શીત અને ઉષ્ણુ, એ અને ઉપયાગ એક સાથે થશે નહિ, ઉષ્ણેાપયેાગના સમયે શીતેાપયેગ થશે નહિ અને શીતાયેાગના સમયે ઉષ્ણેાપયેગ भाशे नहीं.
આત્મા નિત્ય છે, તેના ચેતના આદિ ગુણુ પણ નિત્ય છે, પરંતુ ચેતનાજન્ય ઉપયેગ-પર્યાય નિત્ય નથી, તે હંમેશાં ઉત્પન્ન અને નાશ થતી રહે છે, તેથી વ્યક્તિરૂપથી અનિત્ય છે, તે પણુ ઉપયાગ—પર્યાયના પ્રવાહ ત્રિકાલવતી હોવાથી नित्यं छे.
