________________
आचारचिन्तामणि-टीका अवतरणा
७९ व्यापिनोः प्रत्येकमसंख्यातपदेशात्मकयोधर्माधर्मास्तिकाययोरनन्तजीवानां तेभ्योऽ. प्यनन्तगुणपुद्गलानां च कथं समावेशः, एकस्य लोकाकाशस्य सर्चद्रव्यावकाशदानासंभवात् १, इति चेदुच्यते----
लोकालाशस्यावकाशशक्तिर्हि महीयसी विलक्षणा चिन्तयितुमशक्या च, अत एव भगवता-"मायणं सम्बदन्वाणं नहं ओगाहलक्खणं" इत्युक्तम् ।
नमसोऽवकाशशक्ति केवलालोकेनावलोक्य सर्वद्रव्याणामाधारत्वं भगवता प्रतियोधितम् । महीयसी नभसोऽवकाशशक्तिः, मुकरोऽत्र सर्वद्रव्याणां समावेश इति तदाशयः। ___यथा-वतासानामधेयं मधुरद्रव्यं दुग्धपरिपूरितेऽपि भाजने निहितं सत् और उन से भी अनन्तगुने पुद्गलोका समावेश किस प्रकार हो सकता है ! एक लोकाकाश समस्त द्रव्यों को अवगाह दे सके, यह असम्भव है ।
समाधान-लोकाकाश को अवकाश देने की शक्ति महान् है, विलक्षण है, और अचिन्त्य है, इसीलिये तो भगवान ने कहा है-" भायणं सम्बदन्वाणं नहं ओगाहलक्खणं" अवगाहलक्षण वाला आकाश सब द्रव्यों का आधार है।
भगवान् ने अपने केवलज्ञान में आकाश की अवगाहदानशक्ति को देखकर उसे सत्र । द्रव्यों का आधार निरूपण क्रिया है । भगवान् के कथन का अभिप्राय यही है कि आकाश. को अवगाहनाशक्ति बहुत बडी है, उस में सब द्रव्यों का समावेश सरलता से हो जाता है।
जैसे-दूध से परिपूर्ण पात्र में बतासे डाल दिये जायें तो वे उसी में समाविष्ट हो દ્રવ્યને, અન્તાન્ત જીવોને અને તેનાથી પણ અનન્તગણ પગલે સમાવેશ કેવી રીતે થઈ શકે ? એક કાકાશ સમસ્ત દ્રવ્યને અવગાહ-અવકાશ આપી શકે, એ અસંભવ છે.
સમાધાન—લોકાકાશાનો અવકાશ આપવાની શક્તિ મહાન છે, વિલક્ષણ છે भने मथित्य छ भेटमा भाटे मावाने छे..--" भायणं सव्वव्वाण नई ओगाहलक्षणं " साक्षशुपा माश सर्प द्रव्योना आधार छ. सापाने પિતાના કેવલ જ્ઞાનમાં આકાશની અવગાહદાન-અવકાશ આપનારી–રાક્તિ જોઈને તેને “સર્વ દ્રવ્યને આધાર છે' એમ નિરૂપણ કર્યું છે. ભગવાનના વચનને અભિપ્રાય એ છે કે–આકાશની અવગાહનશકિત બહુ જ મેટી છે, અને તેમાં સર્વ દ્રવ્યોને સમાવેશ સરલતાથી થઈ જાય છે.
જેવી રીતે દૂધના પરિપૂર્ણ પાત્રમાં પતાસાં નાખવામાં આવે છે તે તેમાં
