Muktivad

SR No.: 009262
Original Sutra Author: N/A
Author: Gadadhar Bhattacharya, Gangesh Upadhyay, Yashovijay
Publisher: Shrutbhuvan Sansodhan Kendra
Publication Year: 2015
Total Pages: 285
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 4 MB

Page 150

मुक्तिवादः
११९
ज्ञानाग्निः सर्वकर्माणि भस्मसात्कुरुतेऽर्जुन ! इति । (३८) "नाभुक्तं क्षीयते कर्म' इत्यत्र च प्रायश्चित्तादिस्मृतितः सङ्कोचस्यावश्यकत्वेन शब्दबोधितनाशकानाश्यकर्मपरत्वं लाघवात्, न तु तत्तदन्यकर्मपरत्वं गौरवात्, पापपुण्यक्षयहेतूनां बहुतरत्वात् । ज्ञानस्य नाशकत्वं शब्दबोध्यमित्युक्तम् । अथ भस्मसात्पदस्य लाक्षणिकत्वेन यथा वह्नः परम्परया भस्म तथा ज्ञानात्कर्मक्षय इत्यर्थः । तथा च नाभुक्तं क्षीयते कर्मेति स्मृतिरुत्सर्गतो भोगेनैव क्षयमाह, अनन्यथासिद्धप्रायश्चित्तविधिना सा बाध्यते, ज्ञाननाश्यत्वञ्च भोगद्वारापि सम्भवतीत्यबाधे सम्भवति बाधकल्पना नेति चेत् । न । कर्मणो भोगनाश्यत्वे ज्ञानस्यानाशकत्वात् । न हि भोगस्तत्त्वज्ञानव्यापारः, तथाऽश्रवणात्, तेन विनापि कर्मण एव तदुपपत्तेश्च । कर्मणो भोगनाश्यत्वे तत्त्वज्ञानानुपयोगात् ।।
(३९) यत्तु नाभुक्तमिति स्मृतिविरोधेन क्षीयन्त इत्यादिश्रुतेरन्यथा वर्णनम् । तन्न । स्मृतेः प्रत्यक्षवेदबोधितत्वेन विरुद्धार्थकवेदाननुमापकत्वात् । (शं)
સ્મૃતિ પણ કહે છે–
अर्जुन, शान मनि सर्व ने भस्मासात ४२ जे.”
(३८) "नाभुक्तं क्षीयते कर्म" मडीया प्रायश्चित्त स्मृतिमीनो संओय आवश्य डोवाथी, “શબ્દથી કહેવાયેલા નાશક અને નાશ્ય કર્મ” આ અર્થ ગ્રહણ કરવામાં લાઘવ છે. “તે તેથી ભિન્ન એવાં કર્મ” – એવો અર્થ ન લેવો જોઈએ. કારણ કે તેમાં ગૌરવ છે. કારણ કે પાપ અને પુણ્ય ક્ષય ४२वाने भाटे मने ॥२९॥ छ. शानन नाश डोवू श% (श्रुति)थी शत थाय छ, मेम. (पडेai) वायुं छे.
प्रश्न :-मडीया 'भस्मसात्" ५४नो लक्ष अर्थ रीने ४ रीते. अग्निथी પરંપરાએ ભસ્મ થાય છે, તે જ રીતે જ્ઞાનથી પણ પરંપરાથી કર્મક્ષય થાય છે.” આ અર્થ છે. આ ५३ "नाभुक्तं क्षीयते कर्म" मा स्मृति उत्सथि भोगथी ४ क्षय थाय छ सेभ सतावे छे. ते અનન્યથાસિદ્ધ પ્રાયશ્ચિતનું વિધાન કરવાવાળી સ્મૃતિથી બાધિત થાય છે. (કર્મોનો) જ્ઞાનથી નાશ થવો, ભોગ દ્વારા પણ થઈ શકે છે. આ પ્રકારથી અબાધ જ્યારે સંભવ છે. તો બાધની કલ્પના ન કરવી જોઈએ.
ઉત્તર :–આ કથન પણ સર્વથા યોગ્ય નથી, કારણ કે ભોગ તત્ત્વજ્ઞાનનો વ્યાપાર નથી, ક્યાંય પણ એવું નથી કહેવાયું કે – તેના વગર કર્મથી જ ભોગની ઉપપત્તિ થઈ શકે છે. કર્મ ભોગથી નષ્ટ થવાથી તત્ત્વજ્ઞાન તેનાં માટે કોઈ પણ પ્રકારથી ઉપયોગી નથી.
(३८) प्रश्न :-४ छ - "नाभुक्त" मा स्मृतिना साथे. विरोध थवाथी "क्षीयते" ઇત્યાદિ શ્રુતિનું અન્ય રીતે અર્થઘટન છે.