________________
जाप्रकारे भुख, तहान इत्यादींचे तीव्र दुःख 'भक्षण करते तर दुसरे कोण रक्षण करणार ? १२ हा जीव तिर्यंच गतीमध्ये भोगतो.
साप्त होते. तेथेसुद्धा गर्भात उत्पन्न होण्याचे तिर्यंच गतीमधून निघून मनुष्य गती प्रा
नीचगोत्र, अशुभ नाम, आयुष्य इत्यादी दुःख पराधीनतेचे दुःख भोगतो. असतावेदनीय,
लागतात. तरीसुद्धा पाप करतच राहतात. दुष्कर्मांच्या वश होऊन भयंकर दुःखे सहन करावा
कत नाही ही मनुष्याची किती अज्ञानता पुण्यप्राप्तीचे कारण दान, व्रत, तप इत्यादी के आहे !
त्यात कर्मभूमी, अकर्मभूमी, अंतरद्वीप, मनुष्याचेसुद्धा अनेक प्रकार आहेत.
आहेत. त्यात मात्र कर्मभूमीचा मनुष्यच समुीम या भेदांनी मनुष्यांचे तीनशे तीन भेद
सायी आहे, याचे वर्णन करताना आचार्य धर्म करू शकतो. परंतु जन्म घेणेसुद्धा किती दुःख
जवळ जवळ दोनशे सत्त्याहत्तर अहोरात्र हेमचंद्रजींनी भवभावनेमध्ये लिहिले आहे की जीव
राजीव उत्पन्न होतात. गर्भातले कित्येक गर्भामध्ये राहतो. एका गर्भामध्ये उत्कृष्ट नऊ ला
कित्येक जीव धर्माच्या लेश्याद्वारे जीव परस्पर युद्ध करून नरकात जातात 3
दोन जन्म घेतात. इतर सर्व गर्भातच नष्ट देवलोकामध्ये जातात. ह्या नऊ लाखांमधून एक
खी होतात. मातेच्या चेष्टेनुसार उलटे होतात. मातेच्या सुखाने सुखी आणि दुःखाने
ये गुफेसारख्या घोर अंधकारमय गर्भात सुलटे होतात. अशाप्रकारे अशुचिमय पिशवीमण अत्यंत दुःखी होतात.९५
ध्ये धनसंग्रह आणि त्याच्या रक्षणाची ___लहानपणी पराधीनतेचे दुःख, यौवना
कीदार यांचे भय, असते. तसेच जसजसे अनेक प्रकारची मानसिक चिंता, राजा, चोर, भ धन वाढत जाते तसतशा इच्छा देखील वाढता
कंठ, बल, धन, विशाल परिवार, ज्यांना सर्व सुखे मिळाली, सुंदर शरीर, मधुर
या युवाअवस्थेच्या सुरुवातीलाच त्यांच्या दुःख म्हणजे काय, हे माहीत नाही अशा युवका
इत्यादी भयंकर रोग त्रस्त करतात. ह्या अशुभ कर्माच्या उदयाने क्षणात कुष्ठरोग, क्षय
मनुष्य, संसार असार आणि जिनशासन असंख्य दुःखांमध्ये सुखद गोष्ट ही आहे की जा
तो मोक्षापर्यंत मनुष्यगती मधूनच जाऊ व ज्ञानदर्शन चारित्र्यरूपी धर्माला सार समजता
करणाऱ्या जिनधर्मामध्ये उद्यम केला पाहिजे. शकतो. म्हणून आता संसाराच्या दुःखाचा नाश की
समजून श्रावकाच्या व्रताने युक्त, उपशम जो सम्यगदृष्टी जीव ह्या दुःखाला र
ना आठवून पश्चाताप करतो, गर्दा अर्थात भावनेसहित आपल्या दोषांची निंदा अर्थात दा