________________
XVIII
દ્રષ્ટિનો વિષય
ઇતની કોમલ ન હો તો કઠોર ભાવભૂમિ મેં તત્ત્વવિચાર હી સમ્ભવ નહીં હૈ. એવં તત્ત્વવિચાર કે બિના સમ્યગ્દર્શન કો અવકાશ કહાં?
ઇસ સમ્બન્ધ મેં યહ તર્ક ઉઠાયા જાતા હૈ કિ મહાવીર ભગવાન કે જીવ કો શેર કી પર્યાય મેં માંસ ભક્ષણ કરતે હુએ એવં અંજન ચોર જૈસે પાપી કો ભી સમ્યગ્દર્શન હો ગયા થા, તબ હમ પર હી યે પ્રતિબન્ધ ક્યોં?
ઇસકા સીધા સમાધાન યહ હૈ કિ ભાઈ! શેર કી પર્યાય મેં સમ્યગ્દર્શન સે પૂર્વ ઉસ જીવ કી વિશુદ્ધતા કી ધારા કા પરિજ્ઞાન કરના અત્યન્ત આવશ્યક હૈ, જબ ઉસને દો મુનિરાજેં કો આકાશમાર્ગ સે અપની ઓર આતે દેખા તો ટકટકી લગાકર ઉનકી ઓર દેખતા રહા, વહીં સે ઉસકે પરિણામોં મેં વિશુદ્ધતા કી ધારા પ્રારમ્ભ હુઈ, સાથ હી યહ ભી ઉલ્લેખનીય હૈ કિ મુનિરાજોં કે ઉપદેશ એવં અપને સ્વસન્મુખ પુરુષાર્થ સે સમ્યગ્દર્શન ઐસી લોકોત્તર ઉપલબ્ધિ હો જાને કે પશ્ચાત્ ઉસ સિંહ કે જીવ ને આજીવન ભોજન કા પરિત્યાગ કર દિયા ક્યોંકિ સિંહ ઐસી પર્યાય મેં માંસાહાર હી ઉસકા ખાદ્ય હોતા હૈ. ઇસ ઓર હમારા ધ્યાન ક્યોં નહીં જાતા?
ઇસી તરહ અંજન ચોર કો અપને જીવન મેં પ્રથમ બાર હી તત્ત્વજ્ઞાન કી ઉપલબ્ધિ કા અવસર પ્રાપ્ત હુઆ ઔર ઉસને તત્ક્ષણ ઉસકા સદુપયોગ કરકે સ્વલક્ષ્મી પુરુષાર્થ સે કલ્પતરુ સમ્યગ્દર્શન કો પ્રાપ્ત કર લિયા. હમ તો તત્ત્વજ્ઞાન કા શ્રવણ-મનન-અધ્યયન-ચિન્હવન કરનેવાલે હોકર ભી અંજન ચોર કે ઉદાહરણ કો અપની સ્વચ્છન્દતા કે લિએ કવચ કે રૂપ મેં પ્રયોગ કર રહે હૈં. હમેં અંજન ચોર કે અપ્રતિહત પુરુષાર્થ કી મહિમા આને કે બજાય ઉસકે જીવન સે યહ ગ્રહણ કરને કા ભાવ આવે કિ અંજન ચોર જૈસા વ્યક્તિ ભી જબ સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત કર સકતા હૈ તો હમ ભી પૂરે જીવન અનીતિ, અન્યાય એવં અનાચાર જૈસે દુર્ગુણોં સે લિપ્ત રહકર અન્ત મેં સમ્યક્ત્વ પ્રાપ્ત કર લેંગે તો યહ હમારા દિવાસ્વપ્ન હી સમજના ચાહિએ, ક્યોંકિ હમને અનાચારોં કો જિનવાણી કે છલ સે પોષણ કિયા હૈ જો હમારી માનસિક સ્થિતિ કો ચિત્રિત કરતા હૈ- એસી કુટિલ ભાવભૂમિ મેં જબ તત્ત્વવિચાર કા ભી અવસર નહીં હૈ તબ સમ્યક્ત્વ કી પ્રાપ્તિ તો કહાં સમ્ભવ હૈ.
સમ્યક્ત્વ કે લિયે અનિવાર્ય ભાવવિશુદ્ધિ કી ચર્ચા ભી પ્રસ્તુત પુસ્તક મેં કી ગયી હૈ. જિસે સભી સાધર્મીજનોં કો જીવન મેં અપનાને યોગ્ય હૈ.