________________
કહ્યુઃ હે પુત્ર! શ્રમણધર્મનું પાલન ઘણું જ કઠિન છે. ભિક્ષુએ હજારો ગુણો, નિયમો પનિયમ ધારણ કરવાના હોય છે. જેમ કે, શત્રુ-મિત્ર પ્રત્યે જ નહિં પણ જગતના સર્વ જીવો પ્રત્યે જીવન પર્યત સમભાવ રાખવો, સમસ્ત જીવહિંસાનો ત્યાગ કરવો; અતિ દુષ્કર છે.
વળી અપ્રમત્ત ભાવે અસત્યનો ત્યાગ કરવો, પ્રતિક્ષણ સાવધાની રાખીને સત્ય બોલવું. એ પણ અતિ કઠિન છે.
ઉપરાંત દાંત સાફ કરવાની સળી, અરે! તણખલું પણ કોઇ આપે તો જ લેવાય અને સૌથી કઠિન બ્રહ્મચર્ય વ્રત ધારણ કરવું અતિ દુષ્કર છે.
ધન, ધાન્ય, દાસાદિ વિવિધ પ્રકારના પરિગ્રહનો ત્યાગ કરીને નિર્મમત્વ સેવવું અને અન્ન, પાણી, મેવા, મુખવાસ – એ ચારે આહારનો ત્યાગ કરવો એ પણ અત્યંત દુષ્કર છે.
પરિષહ વિજયની કઠિનતાઓઃ ભૂખ, તરસ, ઠંડી, ગરમી, ડાંસ મચ્છરનું કષ્ટ, ક્રોધયુક્ત વચનો, અગવડ ભરેલું મકાન, તૃણસ્પર્શ તેમજ શરીરના મેલથી થતું કષ્ટ વગેરે – બાવીસ પરિષહો સહન કરવા અત્યંત મુશ્કેલ છે.
આ સંયમ પ્રવૃત્તિ કાપોતીવૃતિ છે એટલે કે કબુતરની જેમ શંકિત અને સાવધાન રહેવાની તથા સંગ્રહમુક્ત રહેવાની વૃત્તિ છે.
વિવિધ ઉપમાઓથી સંયમની દુષ્કરતાઃ જેમ ગંગા નદીના પ્રવાહમાં સામા પુરે તરવું, મેરૂ પર્વતને ત્રાજવે તોળવો, ભુજાઓથી સમુદ્ર તરવો અતિ કઠિન છે, તેમ સંયમધર્મનું પાલન કરવું અત્યંત દુષ્કર છે.
માટે હે પુત્ર! પહેલાં તું પાંચ ઇન્દ્રિયના વિષય સુખોને ભોગવ અને પછીથી ચારિત્ર ધર્મ અંગીકાર કર.
નરકના દુઃખોનું નિરૂપણ
મૃગાપુત્ર કહે છેઃ હે માતાપિતા! પૂર્વજન્મમાં મેં નરકમાં અતિ ઉષ્ણ, અતિ શીત વગેરે મહાવેદનાઓ અનેક વાર સહન કરી છે.
૭૬
