________________
જે આસન પર સ્ત્રી બેઠેલી હોય, તે આસન પર અંતર્મુહૂર્ત સુધી બેસવું નહિં.
૪) જે સ્ત્રીઓની મનોહર અને સુંદર ઇન્દ્રિયોને જુએ નહિં અને તેનાં નેત્રો કેટલા સુંદર છે વગેરે ચિંતન કરે નહિં, તે નિગ્રંથ છે.
૫) જે માટીની ભીંત પાછળથી, વસ્ત્રના પડદા પાછળથી કે પાકી દિવાલા પાછળથી સ્ત્રીઓના ઉધરસ વગેરેના અવાજ, રતિક્રિડાના અવ્યક્ત અવાજ, રૂદન, ગીત, હાસ્ય, આક્રંદના અવાજ સાંભળતો નથી, તે નિગ્રંથ છે, બ્રહ્મચારી
૬) જે સાધુ પૂર્વે ગૃહસ્થાશ્રમમાં સ્ત્રીઓ સાથે ભોગવેલા કામભોગોને યાદ કરતો નથી, તે નિગ્રંથ છે, બ્રહ્મચારી છે.
૭) જે ભારે, સ્વાદિષ્ટ, કામોત્તેજક, પૌષ્ટિક ભોજન નથી કરતો, તે નિગ્રંથ.
૮) જે પ્રમાણથી વધારે અતિમાત્રામાં આહાર પાણીનું સેવન નથી કરતો, તે નિગ્રંથ છે. પ્રમાણથી અધિક ભોજન કરવાથી બ્રહ્મચર્યની ક્ષતિ થાય છે. નિર્ગથે બ્રહ્મચર્ય રક્ષણ અર્થે અલ્પ માત્રામાં આહાર લેવો જરૂરી છે.
૯) જે સ્નાન, અંજન, તેલ વગેરેથી શરીરને વિભૂષિત નથી કરતો, તે નિગ્રંથ છે. કારણ કે શરીરની ટાપટીપ કરવાથી વિષય વાસના જાગવાનો સંભવ રહે છે.
૧૦) જે સાધક શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ અને સ્પર્શમાં આસક્ત થતો નથી, તે નિગ્રંથ છે.
અનેક રમણીય પદાર્થો કે દૃશ્યોને જોવા, ધ્વનિ વાજિંત્રો વગેરે સાંભળવા. તથા સુંવાળા સ્પર્શવાળા પદાર્થોનું સેવન વગેરેથી નિવૃત્ત થવાની પ્રેરણા આ દશમા સમાધિસ્થાનમાં આપવામાં આવી છે.
ઉપરોક્ત દરેક સમાધિસ્થાનમાં નિગ્રંથને બ્રહ્મચર્ય વિષે શંકા, કાંક્ષા, વિચિકિત્સા થઇ જાય; બ્રહ્મચર્યનો ભંગ થાય અથવા તેને ઉન્માદ થઇ જાય, દીર્ઘકાળનો રોગાંતક થઇ જાય અથવા કેવળી પ્રરૂપિત ધર્મથી વિમુખ થઇ જાય એ માટે સાવધાની રાખવા કહેવામાં આવ્યું છે.
૬૩
