________________
૧) આલોચનાઃ જે દોષોની શુદ્ધિ ગુરુ સમક્ષ આલોચના કરવા માત્રથી થઇ જાય.
૨) પ્રતિક્રમણઃ પશ્ચાતાપ પૂર્વક પાપોનો સ્વીકાર કરવો. ૩) તદુભયાઃ જે દોષોની આલોચના અને પ્રતિક્રમણ બન્નેથી થાય. ૪) વિવેકઃ જે દોષોની શુદ્ધિ વિવેકથી થાય.
૫) વ્યુત્સર્ગઃ જે દોષોની શુદ્ધિ એકાગ્રતા પૂર્વક શરીર અને વચનના વ્યાપારોનો ત્યાગ કરી કાયોત્સર્ગ કરવામાં આવે તે.
૬) તપઃ જે દોષોની શુદ્ધિ માટે ઉપવાસ વગેરે તપ પ્રાયશ્ચિત દેવામાં આવે.
૭) છેદઃ જે દોષોની શુદ્ધિ માટે જઘન્ય એક દિવસ ઉત્કૃષ્ટ છ માસની દીક્ષા પર્યાયનો છેદ કરવામાં આવે તે.
૮) મૂલઃ જે દોષોની શુદ્ધિ માટે મૂલતઃ દીક્ષા પર્યાયનો છેદકરીને મહાવ્રતોના આરોપણ રૂપે નવી દીક્ષા આપવામાં આવે.
૯) અનવસ્થાપનઃ જે દોષોની શુદ્ધિ માટે જઘન્ય છ માસ, ઉત્કૃષ્ટ એક વર્ષની તપસ્યા કરાવ્યા બાદ ગૃહસ્થ પ્રવેશ કરાવી પુનઃ નવી દીક્ષા આપવામાં આવે.
૧૦) પારાંચિકઃ આ પ્રાયશ્ચિત નવમા પ્રાયશ્ચિત સમાન છે પરંતુ તેમાં જઘન્યા છ માસ અને ઉત્કૃષ્ટ ૧૨ વર્ષ હોય છે.
આત્યંતર તપ - ૨) વિનયઃ
ગુરુ, આચાર્ય, રત્નાધિક કે ગુણીજનોનો આદર કરવો, ભક્તિભાવ પ્રગટ કરવો કે ભાવપૂર્વક સેવા-સુશ્રુષા કરવી તે વિનય તપ. વિનય અહંકારનો નાશ કરે છે અને નમ્રતા વગેરે આત્મગુણોની પ્રાપ્તિ કરાવી આત્મશુદ્ધિ કરાવે છે.
આવ્યંતર તપ - ૩) વૈચાવૃત્યઃ વૈયાવૃત્યના દસ પ્રકાર છેઃ ૧) આચાર્ય વૈયાવૃત્ય ૨) ઉપાધ્યાય વૈયાવૃત્ય
૧પ૦
