________________
(૮) ઉન્માર્ગ અને સન્માર્ગઃ
કેશી સ્વામીઃ આ સંસારમાં અનેકકુમાર્ગો છે, જેના પર ચાલવાથી પ્રાણીઓ સન્માર્ગથી ભ્રષ્ટ થાય છે. આપ સન્માર્ગમાં જ કેવી રીતે સ્થિર રહી શકો છો તે કહો.
ગૌતમ સ્વામીઃ સમ્યક્ દૃષ્ટિ પુરુષ ઉન્માર્ગને અને સન્માર્ગને તથા તેના પરિણામોને યથાર્થપણે જાણે છે. તેનાથી હિતાહિતને સારી રીતે સમજે છે. તેથી વિવેકપૂર્વક સન્માર્ગમાં જ ગમન કરે છે.
(૯) ધર્મરૂપી મહાદ્વીપઃ
કેશી સ્વામીઃ હે મહામુનિ! આ સંસારરૂપી મહાસમુદ્રમાં જન્મ, જરા અને મરણરૂપી મહાપ્રવાહમાં સર્વ પ્રાણીઓ તણાઇ રહ્યા છે, ડૂબી રહ્યા છે; તે ડૂબતા પ્રાણીઓને બચાવવા શરણભૂત કોણ છે?
ગૌતમ સ્વામીઃ મહાસાગરની વચ્ચે દ્વીપ હોય છે, તે દ્વીપ પર જલપ્રવાહની ગતિ હોતી નથી. જન્મ, જરા અને મરણના વેગમાં તણાઇ રહેલા પ્રાણીઓ માટે ધર્મ દ્વીપ છે, આધારરૂપ છે, ગતિરૂપ છે તથા ઉત્તમ શરણરૂપ છે.
(૧૦) સછિદ્ર નૌકા-નિચ્છિદ્ર નૌકાઃ
કેશી સ્વામીઃ હે ગૌતમ પ્રભુ! મહાપ્રવાહ વાળા સમુદ્રમાં નૌકા વિપરિત દિશામાં જઇ રહી છે. તેના પર આરૂઢ થયેલા આપ કેવી રીતે સમુદ્ર પાર કરશો?
ગૌતમ સ્વામીઃ જે નૌકા છિદ્રવાળી-કાણાવાળી છે, તે સમુદ્ર પાર કરાવી શકતી નથી પરંતુ છિદ્ર રહિત નૌકા પાર પહોંચાડે છે.
શરીર નૌકા છે અને આત્મા તેનો નાવિક છે. જન્મ-મરણમય ચતુગર્તિક સંસાર સમુદ્ર સમાન છે. દોષયુક્ત સંયમ જીવન છિદ્રવાળી નૌકા સમાન છે, તે સાધકને સંસાર સમુદ્રમાં ડુબાડે છે અને નિર્દોષ સંયમી જીવન છિદ્ર રહિત નૌકા
૯૭
