________________
આત્મા કર્મનો કર્તા છે. કર્મનો ભોક્તા છે.
જ્યારે મોટો ભાઈ નિવૃત્તિનાથ પોતાનો ગુપ્ત મંત્ર નાના ભાઈ જ્ઞાનેશ્વરને આપવા ગયો ત્યારે તે અંગેની તેની પાત્રતા જાણવા માટે તેને પ્રશ્ન કર્યો, “સ્ત્વમ્ ?” તું કોણ છે ?
નાના ભાઈએ જવાબ આપ્યો, “પ્રાવ્યમશ્રનું અમિમાનશૂન્ય: - મારા નસીબ પર જીવતો અભિમાનથી શૂન્ય છું.”
આમાં પોતાની અભિમાનશૂન્યતા સાંભળીને નિવૃત્તિનાથે તેને તરત મંત્રદાન કર્યું.
જે અભિમાનશૂન્ય તે જ પાત્રઃ તે જ ઇન્સાન; તે જ મહા. દાદૂ નામના કવિએ કહ્યું છે કે, જ્યારે અહંકાર (આપા) મટે ત્યારે જ હરિ મળે (ભક્તિ), વિકારો છૂટે (શુદ્ધિ) સર્વ જીવો ઉપર હેત થવા લાગે (મૈત્રી) આપા મિટૈ હરિ કો મિલે, તનમન તજે વિકાર;
નિર્દેરી સભી જીવ કા, દાદૂ ! યહ મત સાર,
એક સ્થાને કહ્યું છે કે, હિર તો આ રહ્યા. અહીં જ છે. જરાય દૂર નથી. પણ આડો પડ્યો છે અહંકાર. હવે શે દિર મળે ?
જુગ જુગ વીત્યા રે, પંથ કાપતાં રે,
૮૧
તો ય હિર ના મળ્યા રે લગાર;
પ્રભુજી છે પાસે રે, જરી નથી વેગળા રે ; આડો પડ્યો છે, એંકાર....
તા.જ્ઞા-૬
એક દી ધસમસતા વંટોળિયાને મન થયું કે, “હું વાયુને પ્રત્યક્ષ જોઉં.” તે ધરતી ઉપર ચારે બાજુ ફર્યો. દોડ્યો. નદી, નાળા, પથરા, વૃક્ષો - તમામને સવાલ કર્યો “વાયુ ક્યાં છે ? મારે જોવો છે ?' .
છેલ્લે, તાડનું ઝાડ બહુ ઉંચું છે એટલે ઊંચેથી તેણે ક્યાંક દેખ્યો હશે, એમ માનીને તેને સવાલ કર્યો, “વાયુ ક્યાં છે ? મારે જોવો છે.” હસતાં હસતાં ઝાડના થડે કહ્યું, “તું પોતે જ વાયુ છે. આંટી કાઢી નાંખ એટલે તરત દેખાશે.’
આંટી એટલે અહંકાર.
એક કવિએ તદ્ન સાચું કહ્યું છે.
અહં રે અહં, તું જા ને મરી, પછી મારામાં બાકી રહે તે ડિરે.
