________________
જૈન તત્ત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં તે જ દુર્ગતિમાં જતાં બચ્યા છે, બાકીના તો દોષપૂર્ણ જીવન જીવીને દુર્ગતિઓની ખાઈમાં એવા ફેંકાયા છે કે હાડકું ય હાથમાં ન આવે !
ભમ્યાનું ભાન અને ભમવાનો ભય જ્ઞાનીઓ કહે છે કે, “જે આત્માને એ વાતનું સતત ભાન નથી કે હું ક્યાંકથી ભમતો ભમતો આવ્યો છું અને હજી મારે ભમવાનું છે. હાય ! મારું શું થશે ?”
આવા ભાન અને ભય વિનાનો આત્મા ગમે તેટલો ધર્મ કરશે તો ? ય તે ધર્મમાં નિષ્ણાત તો નહિ જ થાય.”
આપણો આત્મા અનંતા ભવોથી ચાર ગતિમાં ભમતો ભમતો અહીં - આ ખોળિયામાં-આવ્યો છે. આ વાત જો બરોબર બેસી જાય તો આગળ - વધીને એ વિચારવું કે એ અનંતા ભવોમાં એવું કોઈ ભોગસુખ નથી કે આપણા જીવે ઘણી બધી વાર ભોગવ્યું ન હોય.
આ વાત ઉપર પરમાત્મા આદિનાથ ભગવતે અઠ્ઠાણું પુત્રોને આપેલી દેશનામાં સુંદર ટુચકો કહ્યો છે. તેમણે નીચે પ્રમાણે વાત કરી હતી.
કોઈ માણસને સ્વપ્ન આવ્યું. તેમાં તેને ખૂબ ભયંકર તરસ લાગી. એથી પહેલાં તે આખી ગંગા અને સિન્ક નદીઓ પી ગયો. પછી ક્રમશઃ અન્ય નદીઓ, તમામ તળાવો, વાવો અને છેલ્લે ઘરઘરના તમામ ઘડાઓનાં પાણી પણ પી ગયો. હાય ! તો ય તરસ તો લેશ પણ ઘટી નહિ. પછી તેની નજર તળાવનાં ભીના કાદવિયાં ઢેફાં તરફ ગઈ. તેણે વિચાર્યું કે, “જો આ ઢેફાં ચૂસી લઉં તો મારી તરસ છીપી જાય ખરી.”
પરમાત્માએ હવે સવાલ કર્યો કે શું તેની આ કલ્પના સાચી છે ? ગંગા, સિન્ધ આદિથી પણ જે તરસ ન છીપી તે તરસ ઢેફાં ચૂસવાથી કદી છીપે ખરી ?
આ રીતે જે આપણા જીવે અનંતા કાળમાં ઘણા બધા દેવી વગેરે સુખો, ઘણી બધી વાર ભોગવ્યાં તો ય તૃપ્તિ થઈ નથી તો આ માનવભવના તુચ્છ ભોગ-સુખો ભોગવવાથી તૃપ્તિ થઈ જશે ખરી ? ના. જરા ય નહિ.”
આત્માએ આ વાત સતત વિચારવી જોઈએ. આ માટે “ભમ્યાનું ભાન સતત કરવું જોઈએ. આમ થાય તો સંભવ છે કે આત્મા આ ભવમાં ભોગસુખો દ્વારા તૃપ્તિ પામવાની કલ્પનાને ત્યાગી દે.
