________________
આત્મા કર્મનો કર્તા છે. કર્મનો ભોક્તા છે.
કર્મના વિપાકો બાંધેલાં કર્મો એ ટાઇમ-બૉમ્બ છે. તે ફૂટે એટલે તેમનો વિપાકકાળ શરૂ થયેલો કહેવાય. જે જીવ કર્મનો કર્તા છે તેણે જ તે કર્મો ભોગવવાં પડે છે.
પુણ્યકર્મે સુખ મળે; સદ્ગતિ મળે. પાપકર્મે દુઃખ મળે; દુર્ગતિ મળે.
અશુભ કર્મોના વિપાકો ક્યારેક તો અતિ કાતિલ હોય છે. તે જાણવાથી જીવ પાપકર્મો બાંધતા ધ્રૂજી ઊઠે.
(૧) કેટલાક જીવો એ માટે પાપો ન કરે કે તેમાં પકડાઈ જવાય તો આબરૂ જવાનો ભય લાગે.
(૨) કેટલાક જીવો એટલા માટે પાપો ન કરે કે તેના વિપાકમાં ભયાનક દુઃખો સહેવાં પડે. r (૩) કેટલાક જીવો (વિશિષ્ટ કક્ષાના) એટલા માટે પાપકર્મો ન કરે કે તેમ કરવાથી જિનાજ્ઞાનો ભંગ થાય છે.
(૪) કેટલાક જીવો એટલા માટે પાપકર્મો ન કરે કે તેમ કરવાનું તેમના સ્વભાવમાં જ ન હોય.
અહીં આપણે કર્મના વિપાકોને જાણીને પાપધ્રુજારો, પાપાકરણની સ્થિતિમાં અવાય તે માટે વિચારણા કરીએ.
પાપો કરવાથી માનવની હલકી કક્ષાની દુઃખમય ગતિ મળે; તિર્યંચની પરાધીનતાની ત્રાસભરી જિંદગી મળે; નારકની કાતિલ પીડાઓ ભરેલી દુર્ગતિ મળે. અરે ! ક્યારેક તો દેવની ગતિ પણ વાસનાઓની તીવ્ર પીડાઓવાળી બને ત્યારે એ સદ્ગતિ પણ દુર્ગતિ જેવી બની જાય છે. દેવ કે દેવીમાંના એકનો વિરહ થવાનાં ૬ માસ બાકી રહે ત્યારે તે બેનું યુગલ એટલું બધું ઝૂરવા લાગે કે જોનારાની છાતી બંધ પડી જાય.
સીતાનું આખું ગૃહસ્થજીવન દુઃખમય પસાર થયું. જન્મ વખતે જ ભાઈ ગુમાવ્યો. લગ્નજીવનમાં વનવાસ, અપહરણ, શીલ ઉપર આરોપનાં દુઃખો ત્રાટક્યા. આથી જ અંતે રામને તરછોડીને તેણે સંયમમાર્ગ સ્વીકારી લીધો.
અંજનાસુંદરીને લગ્નની પહેલી રાતથી જ બાવીસ વર્ષનો પતિવિરહ થયો.
ભાવિ તીર્થંકરના જીવ શ્રેણિકને છેલ્લા સમયમાં-બુઢાપામાં-દીકરા કોણિકે જેલમાં પૂરીને તે રોજ હંટરના સો વાર ફટકા મારતો. મૃત્યુ પછી પણ શ્રેણિકને ચોર્યાસી હજાર વર્ષનું નારકનું આયુષ્ય ત્રાટક્યું.
