________________
30
જૈન તત્ત્વ જ્ઞાન સરળ ભાષામાં
(૨) આત્મા નિત્ય છે :
આત્મા દેહથી ભિન્ન “સ્વતન્ત્ર’ છે તેમ તે દેહની જેમ અનિત્ય નથી પરન્તુ નિત્ય છે.
નિત્ય એટલે અવિનાશી. આત્માની ક્યારેય ય ઉત્પત્તિ થઈ નથી અને તેનો ક્યારે ય નાશ થવાનો નથી. આમ તે અનાદિ અનંત છે.
પૂર્વજન્મ અને પુનર્જન્મ: જેને મૃત્યુ કહેવામાં આવે છે તે આત્માનો દેહ સાથેનો થતો વિયોગ માત્ર છે. એમાં કોઈ આત્મા મરતો નથી. આ વિયોગને જ ‘મોત’ તરીકે ગણવામાં આવે છે.
ખરેખર તો મડદાને બાળતાં પહેલાં જ આત્મા ક્યારનો દેહ છોડી દે છે. આથી જ તે નિત્ય છે એ વાત સાબિત થાય છે. આત્મા પોતાની સાથે પરલોકમાં પોતે બાંધેલાં શુભાશુભ કર્મોને લઈ જાય છે. તે ટાઇમ બોમ્બ છે. જે સમયે જે ફૂટે તે સમયે તેવા તેવા સુખદુઃખને આત્મા ભોગવે.
આત્મા નિત્ય (પરિણામી નિત્ય) છે એટલે જ તે પરલોકગમન કરે છે, નવા નવા જન્મ અને નવા નવા ખોળિયાં ધારણ કર્યા કરે છે.
આ વાતની સાબિતી એલેકઝાંડર કેનોને વશીકરણના પ્રયોગો કરીને આપી છે.
વળી પૂર્વભવોનું જેમને જાતિસ્મરણ થાય છે તે આત્માઓ ધડાધડ પૂર્વભવોની બધી વાત કરે છે. આ વાત પણ આત્માની નિત્યતાની ગવાહી પૂરે છે.
વળી ભાદરણના સ્વામી કૃષ્ણાનંદજી વગેરેએ પરલોક(દેવલોક)માં રહેલા આત્માઓ સાથે કલાકો સુધી વાર્તાલાપો કર્યા છે. (જુઓ મારું પુસ્તક-‘વિજ્ઞાન અને ધર્મ') તેથી પણ આત્માની નિયતા સાબિત થાય છે.
અરે, એવા એક વાર્તાલાપમાં તો તે દેવાત્માએ પોતાના પૂર્વના નારકના ભવનું ભયાનક વર્ણન પણ કર્યું છે. આથી તો નારકની દુનિયાની પણ સિદ્ધિ થાય છે. એ દેવ એક ભવમાં ‘પીર' હતો એવું તેણે જણાવ્યું હતું ને તેની પૂર્વભવીય ઉર્દૂ ભાષામાં જ બધું બોલ્યો હતો. - સંસ્કારોથી પૂર્વજન્મસિદ્ધિઃ કેનોને પૂર્વજન્મના “સંસ્કાર અંગે વિગતથી વાતો કરી છે. તેણે કહ્યું છે કે, “વારંવાર “રીપીટ’ થતો વિચાર તે સંસ્કાર બની જાય છે. પાણીમાં સાકરની જેમ તે આત્માની અંદર એકરસ બની જાય છે. આ સંસ્કાર જન્મોજન્મમાં જાગ્રત થયા કરે છે અને તેની રૂએ જીવ સારાંનરસાં કાર્યો કરે છે.