________________
બીજો ચિત્રપટ : ચૌદ ગુણસ્થાન
૧૭૧
જે શ્રાવક કે શ્રાવિકાને, સાધુ કે સાધ્વીને પોતાના દોષો બદલ તીવ્ર પશ્ચાત્તાપ હોય તેમણે નિશ્ચિતપણે સમજવું કે તેમના અનન્તાનુબન્ધી કષાયોનો હ્રાસ થયો છે એથી તેમને ચોથું ગુણસ્થાન ચોક્કસ પ્રાપ્ત થયું છે. હા... તેમને પાંચમું કે છઠ્ઠું ગુણસ્થાન પ્રાપ્ત ન પણ થયું હોય.
પાપોના પશ્ચાત્તાપ સાથે એ જીવોને જૈનધર્મ (જિનશાસન) અતિશય વહાલું હોય.
આ રીતે જેમની પાસે ચોથું ગુણસ્થાન નિશ્ચિતપણે આવ્યું છે તે આત્માઓને આ ભવે અથવા નજીકના આગામી ભવોમાં તેના ફળરૂપ વિરતિનાં ગુણસ્થાનો આવ્યા વિના રહેવાના નથી. ચોથું ગુણસ્થાન સ્પર્ધા પછી અર્ધપુદ્ગલપરાવર્ત્તના અનંતકાળનું જે ઉત્કૃષ્ટ ભ્રમણ સંભવિત જણાયું છે તે ગોશાલક વગેરે જેવા જીવો માટે જ છે, જેઓ ૧લા ગુણસ્થાને જઈને કાતિલ પાપો કરે છે.
પણ તેથી કોઈએ ચોથા ગુણસ્થાનથી સંતોષ માનવો નહિ. વિરતિસર્વવિરતિ જ-પામવાનો યત્ન તો કરવો જ, કેમ કે સમ્યગ્દર્શન રૂપી રત્નની રક્ષા કરતો એ ડબ્બો છે. જો ડબ્બો ન હોય તો આ રત્ન ક્યાંક ખોવાઈ
પણ જાય.
અવિરતિ એ એવી પાસે બેઠેલી ડાકણ છે જે સમ્યગ્દર્શન નામના બાળકનું ગળું ગમે ત્યારે દબાવી દે. એનો પળ માટે ય ભરોસો કરી શકાય નહિ. ચોથું ગુણસ્થાન પામ્યા પછી એ ગુણસ્થાનની અવિરતિને ત્યાગીને વિરતિને નહિ પામી શકનારા આત્માઓની સંખ્યા ઝાઝી હોતી નથી, જ્ઞાનીઓએ કહ્યું છે કે, “શ્રેણિક, કૃષ્ણ સરખા અવિરત થોડલા.”
નિકાચિત કે તીવ્ર અનિકાચિંત ચારિત્રમોહનીયકર્મના ઉદયવાળા જીવો જ સમ્યગ્દર્શન પામીને અટકી જાય. બાકી તો તેમનો ચારિત્રધર્મનો રાગ એટલો બધો તીવ્ર હોય કે તેથી ચારિત્રમોહનીયકર્મ તૂટીને જ રહે અને દીક્ષા થઈને જ રહે. છેવટે દેશવિરતિધર્મ તો આવે જ.
જે આત્માઓ સર્વવિરતિ ઝંખવા છતાં તે પામી શકતા નથી તે આત્માઓ અત્યંત દુ:ખી રહેતા હોય છે. આ જ તેમની બહુ મોટી વિશેષતા છે. જગતના તમામ જીવોને સંસાર દુઃખમય મળે તે ગમતું નથી. પરન્તુ સમ્યગ્દષ્ટિ જીવોને તો પુણ્યનો ઉદય થતાં સંસાર સુખમય મળે તો ય ગમતું નથી કેમ કે તેઓ જાણે છે કે દુઃખ એ પાપમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે અને