Page Text
________________
૧૬૦
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
દેશવિરતિધર શ્રાવક ચોથા ગુણસ્થાને રહેલો સમ્યગુદૃષ્ટિ આત્મા વિકાસ સાધે ત્યારે પાંચમાં ગુણસ્થાનનો સ્પર્શ કરે. તે વખતે તે પ્રતિજ્ઞાપૂર્વક કેટલાક વ્રત-પચ્ચખાણ કરે. આ આત્માને દેશવિરતિધર શ્રાવક (કે શ્રાવિકા) કહેવાય, શ્રેણિક, કૃષ્ણ વગેરે ચોથા ગુણસ્થાનથી આગળ વધી શક્યા ન હતા. કુમારપાળ, શ્રીપાળ, ધનપાળ પંડિત, મયણા, સુલસા વગેરે દેશવિરતિધર શ્રાવક કે શ્રાવિકા હતાં.
| સર્વવિરતિધર સાધુ જે આત્માઓ વિશેષ વિકાસ સાધે તે છઠ્ઠા ગુણસ્થાનના સાધુ કે સાધ્વી બને. સર્વ પાપોથી પ્રતિજ્ઞાપૂર્વક વિરામ પામે એટલે તે સર્વવિરતિધર સાધુ કે સાધ્વી કહેવાય.
આ સાધુનું જીવન સામાન્યતઃ પ્રમાદભાવયુક્ત હોય છે. એટલે તેમને પ્રમત્ત સર્વવિરતિધર સાધુ કહેવાય. પરન્તુ જ્યારે તેઓના અંતરમાં અપ્રમત્ત ભાવની ઝલક આવે ત્યારે તેઓ સાતમા ગુસ્થાનના અપ્રમત્ત સર્વવિરતિધર સાધુ કહેવાય.
વધુમાં વધુ દર બે ઘડીએ સાધુ છઠ્ઠાથી સાતમાં ગુણસ્થાનને સ્પર્શ જ. એવી સાતમા ગુણસ્થાનની સ્પર્શનાનો સંપૂર્ણ સરવાળો (દેશોન પૂર્વક્રોડવર્ષના સાધુજીવનમાં પણ) બે ઘડીથી વધુ થાય નહિ.
હાલમાં જે સર્વવિરતિધર સાધુ (સાધ્વી) છે તેમનું ચારિત્ર કાં બકુશ હોય કાં કુશીલ હોય. આ સિવાયના ત્રણ ચારિત્ર ન જ હોય. બકુશ અને કુશીલ ચારિત્ર એટલે દોષોથી મલિન થતું ચારિત્ર,
આવા મલિન ચારિત્રધરો પણ છઠ્ઠા અને સાતમા ગુણસ્થાને તો જ હોઈ શકે જો તેમને તે દોષોનો તીવ્ર પશ્ચાત્તાપ અને તે દોષોનું સૂક્ષ્મતમ પ્રાયશ્ચિત્ત કરાતું હોય. આવા પ્રાયશ્ચિત્તકારી સાધુઓ (નિશ્ચયનયથી મલિન છતાં) નિર્મળ કહેવાય. એથી જ તેઓ છઠ્ઠા ગુણસ્થાન ઉપર ટકી જાય.
વર્તમાનકાળની ઉત્કૃષ્ટ સાધના પણ સાતમા ગુણસ્થાનથી આગળની હોઈ શકતી નથી. આપણે જોયું કે માર્ગાનુસારી જીવનો મુખ્ય ગુણ કરુણા છે તેમ દ્રવ્ય સમ્યગુદૃષ્ટિના મુખ્ય ગુણમાં-સુખમાં વિરાગ અને દુઃખમાં સમાધિ છે. ભાવ સમ્યગૃષ્ટિનો મુખ્ય ગુણ “ઉપશમ' છે.
સાધુનો મુખ્ય ગુણ ‘અપ્રમાદ છે. કર્મગ્રન્થની દૃષ્ટિએ આ આત્મવિકાસ આ રીતે છે.
| SR No. | 009166 |
| Book Title | Jain Tattvagyan Saral Bhasha ma |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandrashekharvijay |
| Publisher | Kamal Prakashan |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 250 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |