________________
૧૪૬
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં જાતિ-ભવ્યમાં પણ તેવી યોગ્યતા છે પણ તેને પાકવાની સામગ્રી જ કદી નહિ મળવાથી તેનો કદી મોક્ષ થતો નથી.
અભવ્ય જીવને સામગ્રી મળે છે પણ તેનો મોક્ષગમનયોગ્યતારૂપ સ્વભાવ જ નથી એટલે તે ક્યારે પણ મોક્ષે જતો નથી.
અહીં ઈશ્વર પણ કારણ નથી; કર્મ પણ કારણ નથી. એવું ન પૂછાય કે ક્યા કર્મના ઉદયથી અભવ્ય જીવ મોક્ષે ન જાય ?
ભાઈ ! કોઈ કર્મોદય કારણ નથી. માત્ર સ્વભાવ જ કારણ છે. સ્વભાવ સામે કોઈ સવાલ થઈ શકે નહિ.
ભવ્ય જીવો જ્યારે મોક્ષ પામે ત્યારે તેમનો તે મોલમાં જવાની યોગ્યતારૂપ સ્વભાવ નષ્ટ થઈ જાય છે એ વાત સહજ રીતે સમજાય તેવી છે.
આપણે કોણ ? ભવ્ય, અભવ્ય કે જાતિભવ્ય ?
આપણો જીવ જાતિભવ્ય તો નથી જ, કેમ કે તે જીવો તો એકેન્દ્રિયપણામાંથી કદી આગળ વધી શકતા નથી. આપણે પંચેન્દ્રિયપણા સુધી આવી ગયા.
જો કે અભવ્ય તો માનવભવ, મુનિવેષ પણ પામી શકે છે એટલે આપણે અભવ્ય હોવાની શક્યતા વિચારવી પડે.
પરંતુ તે પણ ચુસ્ત જૈનો માટે તો શક્ય જણાતું નથી.
જેણે શત્રુંજય તીર્થની સ્પર્શના કરી હોય - પછી તે ડોળીવાળો હોય, પૃથ્વી, પાણી કે વનસ્પતિ વગેરે હોય - તે તમામ નિયમથી ભવ્ય હોય.
વળી, જેને એ વાત સાંભળતાં કે - ભવ્ય આત્માઓ જ મોક્ષ પામી શકે, અભવ્યો કદાપિ નહિ - તો તરત મનમાં શંકા થાય કે હું કોણ હોઈશ ? ભવ્ય જ હોઈશ કે નહિ ? હાય ! જો અભવ્ય હોઈશ તો મારો કદી મોક્ષ નહિ થાય.. ઓ બાપ ! તો મારું શું થશે ?”
આવા વિચારો જેને આવે તે જીવ નિયમથી ભવ્ય હોય. એણે કોઈ ગુરુને પોતાના સ્વરૂપ અંગે પૂછવા જવાનું નહિ અને ખાતરી કરવાની નહિ.
જેને આ પ્રશ્ન થાય તેના પ્રશ્નમાં જ એ જવાબ આપોઆપ સમાયેલો છે કે તે નિશ્ચિતપણે ભવ્ય છે.
બાબો પોતાની બાને સવાલ પૂછે છે, ‘બા ! હું બોલતો છું કે મૂંગો છું ?” અથવા “બા ! હું જીવતો છું કે મરેલો છું ?” અથવા “બા ! હું જાગતો છું કે ઊંઘતો છું ?”
