________________
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
પ્રથમ એકદમ સૂક્ષ્મતાથી - માત્ર જીવના વિકાસના પગથિયાઓ અને તેના પેટા ભાગોનો નામનિર્દેશ કરું; જેથી એ વાતનો ખ્યાલ આવશે કે નિગોદની સાવ નીચી સ્થિતિથી આગળ વધીને વિકાસ સાધતો જીવ છેલ્લે-વિકાસની ચરમસીમાએ-મોક્ષમાં કેવી રીતે પહોંચે છે ? શી રીતે શરૂ કરેલી યાત્રા મોક્ષે પૂર્ણ થાય છે ?
૧. અવ્યવહારરાશિ
૧૩૮
(નિગોદ)
વ્યવહારરાશિ
(એકેન્દ્રિયત્વ)
૩. વિકલેન્દ્રિયત્વ
૨.
૪. પંચેન્દ્રિયત્વ
૫. અકામનિર્જરા પ્રાપ્ત
મનુષ્યત્વ ૬. કિર્બન્યકત્વ
૭. જૈનકુળ
૮.
દ્રવ્ય સમ્યક્ત્વ ૯. દ્રવ્ય ચારિત્ર
સૂક્ષ્મત્વ
બાદરત્વ
તિર્યક્ત્વ
મનુષ્યત્વ સકામનિર્જરા પ્રાપ્ત
મનુષ્યત્વ સમૃદ્ધત્ત્વકત્વ
જૈનધર્મની વાસ્તવિક પ્રાપ્તિ
ભાવસમ્યફ્ત
ભાવચારિત્ર
વીતરાગતા
યોગનિરોધ
સાધારણત્વ
પ્રત્યેકત્વ
અસંશિત્વ
સંશિત્વ
મૈ જૈનત્વ
અપુનર્જન્યકત્વ (અજૈનકુળ) માર્ગાનુસારિતા દેશવિરતિ શ્રાવકત્વ
અપ્રમત્તભાવ
સર્વજ્ઞતા
૧૦. ક્ષકશ્રેણિ
૧૧. અયોગિકેવલિત્વ
સિદ્ધત્વ (મોક્ષ)
આ કૉષ્ટકમાં અગિયાર પગથિયા બતાડ્યા છે. તેમાં તેત્રીસ પેટાભેદો છે. આત્માનો વિકાસક્રમ પહેલો ચિત્રપટ હવે નજરમાં રાખીને આપણે આ બધા પદાર્થોને વિચારીએ.
અવ્યવહારરાશિ : સૂક્ષ્મનિગોદ
આપણે પહેલા ભાગમાં જોયું કે જીવનો પહેલો ભવ નથી પરન્તુ પહેલું સ્થાન હોય છે. આ પહેલા સ્થાનનું નામ છે ઃ અવ્યવહારરાશિની સૂક્ષ્મનિગોદ. દરેક જીવ-તીર્થંકરદેવ થનારાઓને પણ-સૌ પ્રથમ વાર અવ્યવહારરાશિમાં હોય છે. અહીં તે અનંતા ભવ કરે છે, ત્યાં જન્મે છે. અન્તર્મુહૂર્ત જીવે છે અને તરત મરી જાય છે. (અન્તર્મુહૂર્ત એ કાળવાચક શબ્દ છે. સાત સમયથી માંડીને
