________________
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
છે. સર્વજ્ઞોએ તે પ્રમાણે જોયું છે.
- જો અહીં ઈશ્વરને વચમાં લવાય અને તેનું કર્તુત્વ જણાવાય તો એક સવાલ ઊભો થાય કે તે ઈશ્વર સર્વશક્તિમાન હોય અને દયાનો સાગર હોય તો શા માટે તે કોઈ પણ આત્માને ગરીબ, રોગી, પશુ, નારક વગેરે બનાવે ? બધાને બધી રીતે સુખી જ કેમ ન બનાવે ?
આના જવાબમાં ઈશ્વરકર્તૃત્વવાદીઓ કહે છે કે તે તે જીવના તેવાં તેવા કર્મો પ્રમાણે ઈશ્વરને વર્તવું પડે છે.
જે પૂર્વભવનો અપરાધી હોય તેને આ ભવે ગરીબ બનાવે, પશુ કે નારક પણ બનાવે. જે પૂર્વભવનો ધર્મી હોય તેને તેનાં સત્કર્મોને કારણે શ્રીમંત વગેરે બનાવે.
અહીં સવાલ થાય છે કે શું ઈશ્વરને પણ જીવોનાં કર્મોની સામે નજર રાખવી પડે છે ? શું તે આ રીતે કર્મોને પરાધીન છે ? શું અંતે પણ કર્મોને તો માનવાં જ પડે છે ? તો પછી ઈશ્વરને ‘કર્તા” તરીકે વચ્ચે લાવ્યા વિના જ એ વાત શા માટે ન કરવી કે જીવનમાં પોતપોતાનાં કર્મો પ્રમાણે જીવ ગરીબ કે શ્રીમંત બને છે. માનવ કે પશુ બને છે. કર્મો જડ હોવા છતાં તેમનામાં અચિન્ય શક્તિ (કોમ્યુટર, રોબોટ, સ્વયંસંચાલિત યંત્રો વગેરેની જેમ) છે. તે ટાઇમબૉમ્બની જેમ નિશ્ચિત ટાઇમે ફૂટે છે અને પોતાના વિપાક બતાડે છે.
વળી, આ કર્મો જડ છે પણ તે જેની સાથે જોડાયેલાં છે તે આત્મા તો ચેતન છે. તેના વિના જડ કર્મો કશું કરી શકતાં નથી. જેમ વિમાન, મોટર કે ટ્રેઇન જડ છે પણ તેમના દોડવામાં, ઊભા રહેવામાં - તેમની પાછળ રહેલો ચાલક (પાઇલોટ વગેરે) કારણભૂત છે તેમ કર્મોની પાછળ આપણો આત્મા રહેલો છે.
આત્મા કર્મો દ્વારા ગરીબ, શ્રીમંત, માણસ, પશુ વગેરે અવસ્થાઓ ઉત્પન્ન કરે છે.
આ આત્માને જ જગકર્તા એવો ઈશ્વર માનવો જોઈએ. સ્વતંત્ર ઈશ્વરને કર્તા માનવામાં કેટલા બધા પ્રશ્નો આવે છે ? તે જોઈએ. સવાલ : જો ઈશ્વરે આત્માઓને ઉત્પન્ન કર્યા તો તે શા માટે ઉત્પન્ન કર્યા ?
જવાબ : તે અનંત કાળથી સાવ ‘એકલો પડી રહીને કંટાળી ગયેલો એટલે તેને મન થયું “ઘોડદું વૈદુ ચામ' આથી તેણે પોતાના આત્મામાંથી