Page Text
________________
ઉપદેશનો એ વિષય છે. તેમ જ ‘મરણાદ્યપેક્ષણ’ પણ યતીજનોના ઉપદેશનો વિષય છે. આશય એ છે કે પોતાની દરરોજની અપ્રમત્તપણે પ્રવર્તતી રત્નત્રયીની સાધનાના કાળ દરમ્યાન કોઇવાર પ્રમાદના કારણે જે કાર્ય થાય તેનું ફલ ‘મરણ’ છે – એનો વિચાર કરવો, તેમ જ અન્ય પણ સ્વમ વગેરે નિમિત્તોથી મરણના કાળને જાણવાનો પ્રયત્ન કરવો - તે પૂ. સાધુ-સાધ્વીને જણાવવું. આ રીતે મરણાદિનું અપેક્ષણ કરવાથી નજીકમાં જ મરણનો કાળ છે એમ જણાય તો શક્ય પ્રયત્ન રત્નત્રયીની સાધના ઉત્કટ બનાવવાની સરળતા થાય - આથી એ પ્રમાણે યતીજનોને ઉપદેશ આપવો જોઇએ... આ પાંત્રીશમી ગાથાનો ભાવાર્થ છે. //રૂપી.
આશ્રવનું સેવન થાય (કર્મબંધના કારણભૂત હિંસા-અસત્યાદિના પરિણામોદિ આવી જાય) તો સંવર સચ્છિદ્ર બની જાય, સંવરનું છિદ્ર સાધકને સાધનાની ચરમસીમા સ્વરૂપ ગિરિશિખરથી સાધનાની પ્રારંભ અવસ્થાથી પણ નીચી અવસ્થા સ્વરૂપ પાતાળતલમાં પાડે છે. ગ્રંથકારપરમર્ષિએ કરેલી આ માર્મિક વાત મુમુક્ષુ આત્માઓએ યાદ રાખવી જોઇએ. જે સ્થાનેથી આપણે ઉપર ચઢીએ છીએ; તે સ્થાન કરતાં નીચી કક્ષાએ આપણું પતન થાય છે. ઉપર ચઢી ગયા પછી પ્રમાદાદિના કારણે પડવાનું થાય ત્યારે આપણે જયાં ઊભા હોઇએ તેનાથી સહેજ નીચે જ જવાનું થતું હોય છે.
યતિજનોને શુદ્ધચ્છજીવનનો ઉપદેશ આપવો ઇએ, આધાકર્મ, ઔદદેશિક કે ક્રીત વગેરે દોષોથી રહિત ભિક્ષાને ભગવાનની આજ્ઞા મુજબ ગ્રહણ કરવી જોઇએ. એ પ્રકારનું શુદ્ધચ્છ જીવન પણ શુદ્ધ એટલે કલ્પનીતિ (સાધ્વાચારના ગ્રંથમાં જણાવેલ) મુજબ જ હોવું જોઇએ. જે જે કાળે અને જે જે કારણે જે રીતે ભિક્ષાચ વિહિત છે; તે તે કાળમાં તે તે કારણે તે રીતે જ ભિક્ષા માટે જવું જોઇએ; અને તે વખતે (ભિક્ષા ગ્રહણ કરતી વખતે) ભિક્ષાના આધાકમદિદોષોનો પરિત્યાગ કરીને ભિક્ષા ગ્રહણ કરવી જોઇએ. આવું સુપરિશુદ્ધ શુદ્ધોચ્છજીવન જીવવાનો યતિજનોને ઉપદેશ આપવો.
પૂ. ગુરુદેવશ્રીને વંદન કરી તેમ જ તેઓશ્રીનો વિનય-બહુમાનઆદર વગેરે કરી વાચના, પૃચ્છનાદિ સ્વાધ્યાય કરવાનું સાધુ-સાધ્વીને જણાવવું. સામાન્ય રીતે પંદર કલાક સ્વાધ્યાય કરવાનું પૂ. સાધુભગવંતો માટે ફરમાવ્યું છે. એ સ્વાધ્યાય વિધિપૂર્વક કરવો જોઇએ. કોઇ પણ કાર્ય તેના વિધિપૂર્વક કરવાથી તેની પ્રત્યે આદર જળવાય છે. અવિધિ અનાદરનું પ્રતીક છે. અનાદર એક જાતનો પ્રમાદ છે. પ્રમાદ ખૂબ જ મોટો દોષ છે. સિદ્ધિની સમીપ આવેલા મહાત્માઓનું પતન પ્રમાદથી જ આરંભાય છે. ધર્મમાં અનાદર જેવું એક પણ પાપ નથી. વિધિપૂર્વકનો સ્વાધ્યાય અપ્રમત્તતાનું એક અદ્ભુત સાધન છે. યતીજનો માટેના યોગશતક - એક પરિશીલન : ૭૨
જ
ઉપદેશ અને અનુપદેશનું પ્રયોજન છત્રીશમી ગાથાથી જણાવાય છેउवएसोऽविसयम्मी विसए वि अणीइसो अणुवएसो । बंधनिमित्तं णियमा जहोइओ पुण भवे जोगो ॥३६॥
અવિષયમાં ઉપદેશ અને વિષયમાં પણ તેવા પ્રકારથી જુદો ઉપદેશ પરમાર્થથી તો ચોક્કસ જ અનુપદેશ છે. પરંતુ યથોચિત એટલે કે વિષયમાં તેવા પ્રકારનો ઉપદેશ યોગ બને છે. આ પ્રમાણે છત્રીશમી ગાથાનો અક્ષરાર્થ છે. આશય સ્પષ્ટ છે કે – પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ અથવા તો સામાન્યથી જે ઉપદેશના વિષય-પાત્ર નથી, તે અપુનબંધકાદિ ત્રણને છોડીને અન્ય સંસારાભિનંદી જે જીવો છે; તેમને આપેલો ઉપદેશ વસ્તુતઃ ઉપદેશ નથી. કારણ કે સંસારાભિનંદી જીવો; ઉપદેશથી થનાર તત્ત્વનો અવબોધ, તત્ત્વનો સ્વીકાર કે તાત્ત્વિકપક્ષપાત વગેરે સ્વરૂપ કાર્ય-ફળને પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી; એટલું જ નહીં, ઉપરથી સંસારપરિભ્રમણ – સ્વરૂપ વિપરીત ફળને જ પ્રાપ્ત કરે છે. અન્યત્ર આ આશયથી જ જણાવ્યું છે કે – જેની બુદ્ધિ પ્રશાંત(રાગાદિથી રહિત) નથી, એવા જીવોને શાસ્ત્રના સભાવોનું પ્રતિપાદન; ચઢતા તાવમાં અપાતા ઔષધની જેમ દોષ માટે યોગશતક - એક પરિશીલન • ૭૩
આ
| SR No. | 009160 |
| Book Title | Yogshatak Ek Parishilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 81 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |