Page Text
________________
ધર્મના ઉપદેશાદિ દ્વારા સમ્યગ્દર્શનાદિસ્વરૂપ લોકોત્તર મોક્ષમાર્ગે અવતારી શકાય છે. અહીં ખેતર વગેરેમાંના માર્ગને અવર્તની(અમાર્ગ-કુમાર્ગ)સ્વરૂપે જે જણાવ્યો છે તે વ્યવહારથી જ સમજવું. કારણ કે નિશ્ચયનયની અપેક્ષાએ તો જે ઇષ્ટસ્થાને પહોંચાડે તે બધા જ માર્ગ હોવાથી, ઉપર જણાવ્યા મુજબ અરણ્યમાં ભૂલો પડેલો જો અવર્જાનીએ ચાલીને ઇષ્ટ સ્થાને પહોંચતો હોય તો તેના માટે તે અવર્તની નથી, વર્ષની જ છે. વ્યવહારનય તો; લોકરૂઢ અર્થને જણાવતો હોવાથી ખેતરમાંના માર્ગને માર્ગ કહેવાનું ઉચિત માનતો નથી. તેથી તેની અપેક્ષાએ જ અવર્ઝની તરીકે એ માર્ગને જણાવ્યો છે. આથી સમજી શકાશે કે ધર્મદેશકોની ધર્મદેશના, ધર્માર્થી શ્રોતા જનોને જે રીતે મોક્ષમાર્ગના આરાધક બનાવી શકાય એ રીતે જ પ્રવર્તતી હોય છે. આથી જ અન્ય ગ્રંથોમાં જણાવ્યું છે કે – “યોગીઓની ધર્મદેશના ધર્માર્થી જનોને લોકોત્તર માર્ગે સ્થાપન કરવાના અભિપ્રાયે હોય છે. કારણ કે સાધ્યનું સાધન બને તો જ સાધનની સાધનતા છે.” સાધન સાધ્યસાધક બને નહિ તો સાધનને સાધન માનવાની આવશ્યકતા નથી. કોઇ વાર સામી વ્યક્તિને દેશનાથી લાભ જણાય નહિ તો યોગીજનો દેશના આપે નહિ. “તેમની દેશના નહિ આપવા સ્વરૂપ અચર્યા પણ એક જાતની ચર્ચા છે. કેમ કે બોધિસત્ત્વો(યોગીન્દ્રો) લક્ષ્યવેધી(અવશ્ય ફલપ્રદ) એવી અવંધ્ય(સફળ) ચેષ્ટાને કરનારા હોય છે.”...
આ પ્રમાણે અપુનર્બંધકદશાને પામેલા આત્માને લૌકિકધર્મસંબંધી ઉપદેશ આપવાનું જેમ યુક્તિયુક્ત છે તેમ તેવા પ્રકારના ઉપદેશાનુસાર તે આત્માનું લૌકિક ધર્માચરણ પણ દોષથી રહિત છે એમ યોગબિંદુમાં જણાવ્યું છે. “અપુનબંધકદશાને પામેલા એ આત્માઓ બધા જ દેવોને
નમસ્કાર કરે છે. કોઇ એક દેવને નમસ્કાર કરતા નથી. આમ છતાં ઇન્દ્રિયોને અને ક્રોધને જેમણે જીતી લીધો છે એવા તે નરકાદિગતિમાં પડવા સ્વરૂપ ભયંકર દુર્ગા-સંકટોને ઉલ્લંઘી જાય છે.”... ઇત્યાદિ વચનો વીતરાગપરમાત્માને નમસ્કાર નહિ કરનારાને ક્રમે કરી શ્રીવીતરાગ
પરમાત્માને નમસ્કાર કરાવનારાં હોવાથી ચારાને ચરનાર અને સંજીવનીને
હું યોગશતક - એક પરિશીલન ૭ ૫૬
નહિ ચરનાર એવા બળદને ચરાવવાનું જેમ દોષથી રહિત છે તેમ તે પણ દોષથી રહિત છે. ચારાને ચરનાર અને સંજીવનીને નહિ ચરનારનો વૃત્તાંત યોગબિંદુ બ્લો.નં. ૧૧૯ની ટીકામાં વિસ્તારથી વર્ણવ્યો છે. II૨૬॥
*
*
યોગમાર્ગના અધિકારીઓમાં બીજાને જે રીતે ઉપદેશ આપવાનો છે તે સંક્ષેપથી જણાવે છે
बीयस्स उ लोगुत्तरधम्मम्मि अणुव्वयाइ अहिगिच्च । परिसुद्धाणायोगा तस्स तहाभावमासज्ज ॥२७॥
“યોગના અધિકારી તરીકે વર્ણવેલા આત્માઓમાં બીજા જે સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માઓ છે તેમને લોકોત્તરધર્મના વિષય સ્વરૂપે પરિશુદ્ધ આજ્ઞા મુજબ અણુવ્રતાદિને આશ્રયીને શ્રોતાના મનના ભાવને જાણીને ઉપદેશ આપવો.” આ અર્થ છે જેનો તે સત્તાવીસમી ગાથાનું તાત્પર્ય એ છે કે – પૂર્વે નવમી વગેરે ગાથાઓથી યોગના અધિકારી અને તેમનાં લિંગોનું વર્ણન કરતી વખતે જે ક્રમ રાખ્યો હતો તે ક્રમ મુજબ યોગના અધિકારીઓમાં બીજા સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માઓ છે. તેમને લોકોત્તર ધર્મસ્વરૂપે પ્રાણાતિપાતાદિવિરમણસ્વરૂપ પાંચ અણુવ્રતો, ત્રણ ગુણવ્રતો અને ચાર શિક્ષાવ્રતોને આશ્રયીને ઉપદેશ આપવો. એ ઉપદેશ પણ કષ‚ છેદ અને તાપથી પરિશુદ્ધ, શ્રીતીર્થંકરપ૨માત્માના પરમતારક વચન સ્વરૂપ આજ્ઞા મુજબ આપવો. સામાન્ય રીતે જે શાસ્ત્રમાં સ્થાને સ્થાને વિધિવાક્યો અને નિષેધવાક્યો પુષ્કળ પ્રમાણમાં ઉપલબ્ધ છે - તે શાસ્ત્રને કષશુદ્ધ કહેવાય છે. જે શાસ્ત્રમાં પૂર્વોક્ત વિધિવાક્ય અન નિષેધવાક્યના અર્થના નિર્વાહ માટે ઉપાયો જણાવ્યા છે તે શાસ્ત્રને છેદશુદ્ધ શાસ્ત્ર કહેવાય છે અને જે શાસ્ત્રમાં વિધિના અનુપાલનથી તથા નિષિદ્ધની નિવૃત્તિથી પ્રાપ્ત થનારા તે તે ફળની સિદ્ધિ માટે જીવાદિ પદાર્થોને કથંચિદ્ નિત્યાનિત્યાદિ સ્વરૂપે માનવામાં આવ્યા છે, પરંતુ એકાંતે નિત્ય કે અનિત્ય વગેરે સ્વરૂપે માનવામાં આવ્યા નથી - તે યોગશતક - એક પરિશીલન ૦ ૫૭ ******
| SR No. | 009160 |
| Book Title | Yogshatak Ek Parishilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 81 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |