Page Text
________________
વસ્તુમાં સત્ત્વ કે અસત્ત્વ કઇ અપેક્ષાએ ઘટે છે તે જણાવવું તે નયવાક્ય. ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રૌવ્યાત્મક સંતુ આ પ્રમાણવાક્ય અને ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ કે વ્યય કઇ અપેક્ષાએ ઘટે છે તે જણાવવું - તે નયવાક્ય. વસ્તુ નિત્યાનિત્ય છે, સદસતું છે, શબ્દ-અર્થસ્વરૂપ છે આ પ્રમાણે કહેવું તે પ્રમાણવાક્ય છે. જ્યારે વાણી ક્રમવર્ણી હોવાથી તે તે ધર્મનું ક્રમસર નિરૂપણ કરવું તે નયવાક્ય. નય અને પ્રમાણ બન્ને વાક્યો આ અનેકાંતવાદની મુદ્રાએ જ સંગત થાય છે. સ્યાદ્વાદનો અર્થ એ નથી કે ઘોડાને ગધેડો કહેવો. વસ્તુનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ સમજવા માટે સ્યાદ્વાદ છે, ખોટાની સંગતિ માટે નહિ. અન્યદર્શનકારો એકાંતવાદનો આશ્રય કરતા હોવાથી તેમની વાત, નયથી પણ સિદ્ધ તેમની અપેક્ષાએ નથી; એમની વાતની સંગતિ આપણી અપેક્ષાએ જ થાય છે. તેથી તેમનું દર્શન તો મિથ્યાદર્શન છે. સમકિતીની અપેક્ષાએ મિથ્યાદર્શન સમ્યગુરૂપે પરિણમે છે.
મોક્ષમાં અનંતું સુખ છે. કારણ કે તેમાં દુ:ખ ભાગ પડાવતું નથી. સંસારના સુખમાં દુ:ખ ભાગ પડાવે છે. જ્યારે એ દુઃખનો અભાવ થવાથી મોક્ષનું સુખ બેવડાય છે. શાંતિ હોવા છતાં અશાંતિનાં કારણો જવાથી પરમશાંતિ અનુભવાય છે ને ? તે જ રીતે ક્ષયોપશમભાવનું સુખ જયારે હોય છે ત્યાં દુ:ખની સંભાવના કર્મના યોગે હોય છે. એ કર્મજનિત દુઃખનો અભાવ થવાથી મોક્ષનું ક્ષાયિકભાવનું સુખ એ પરમસુખ છે.
આ મોક્ષનો ઉપાય સંયમ અને જ્ઞાન છે. આ ઉપાયને સ્વીકારવાના બદલે એમાં પણ પોતાની મતિથી મોક્ષમાર્ગમાં ફેરફાર કરનારા દિગંબર, સ્થાનકવાસી, તેરાપંથી વગેરે આ છઠ્ઠા સ્થાનને માનનારા નથી. ભગવાને જે ઉપધિ સંયમની સાધના માટે અને વિરાધનાથી બચવા માટે બતાવેલી તે વસ્ત્રપાત્રાદિ ઉપધિનો ત્યાગ કરીને બેસી ગયા હોય તો તેઓ સંયમસ્વરૂપ ઉપાયને માનતા નથી – એ સ્પષ્ટ છે. જેની પાસે કરપાત્રની લબ્ધિ હોય તેને જિનકલ્પના સ્વીકારની આજ્ઞા છે. જેની પાસે આ લબ્ધિ ન હોય તેઓ કરપાત્રી બને તો તેઓ આજ્ઞાના વિરાધક છે – એમ સમજી લેવું. કેવળીભગવંતને અઘાતી કર્મનો ઉદય હોવાથી ક્ષુધાવેદનીયના
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય ૧૬૨
ઉદયમાં થનારી સુધાને શમાવવા માટે આહાર કરવો પડે છે. આ વસ્તુ દિગંબરો માનતા નથી. ઉપરથી કહે છે કે તેમનું વેદનીયકર્મ દગ્ધરજજુકલ્પ (બળી ગયેલા દોરડા જેવું) હોવાથી તે ક્ષુધાના ઉદયને કરવા માટે સમર્થ નથી બનતું. મોહનીયનો ઉદય હોય તો જ સુધાવેદનીયકર્મ પોતાનો વિપાક બતાવે. આવી દલીલના જવાબમાં પૂ. ઉપાધ્યાયજી મહારાજે અધ્યાત્મમતપરીક્ષામાં જણાવ્યું છે કે જો મોહનીયના ઉદયથી જ મુધાની બાધા થતી હોય તો છદ્મસ્થને પણ એનાથી જ સુધા ઘટી જશે તેથી વેદનીય કર્મ જુદું માનવાનું રહેશે જ નહિ, દલીલો તો અનેક છે પણ જેને સમજવું નથી, સ્વીકારવું નથી તેના માટે કોઇ પર્યાય નથી. ભગવાને મુરચ્છને પરિગ્રહ કહ્યો છે. મુચ્છ વિના વસ્ત્રપાસાદિ ઉપધિ રાખવામાં કોઇ જ બાધ નથી. આમ છતાં જો વસ્ત્રાપાત્ર રાખવા માત્રથી મૂચ્છનો દોષ લાગતો હોય તો દિગંબરને પણ શરીર રાખેલું હોવાથી મૂર્છાનો પ્રસંગ છે જ. અને જો શરીર અશક્યપરિહાર છે તો આ વસ્ત્રાદિ ઉપધિ પણ અશક્યપરિહાર છે. જરૂરથી અધિક રાખે તો મૂર્છા છે જ, પરંતુ વિહિત ઉપધિ રાખવામાં મૂર્છા નથી. ધર્મ અહિંસામાં નથી ભગવાનની આજ્ઞામાં છે. હિંસામાં અધર્મ કે અહિંસામાં ધર્મ નથી. આજ્ઞાપાલનમાં ધર્મ છે અને આજ્ઞાના અપાલનમાં અધર્મ છે.વિહિતનું આચરણ એ ધર્મ છે અને નિષિદ્ધનું આચરણ એ અધર્મ છે. વિહિતનું આચરણ કરતાં હિંસા થાય તો પણ તે અહિંસા કહેવાય. અવિહિતના આચરણમાં અહિંસા હોવા છતાં ત્યાં ભાવથી હિંસા છે. ભગવાને અનુબંધહિંસાનો નિષેધ કર્યો છે, સ્વરૂપહિંસાનો નહિ. સ્થાનકવાસી આમાંથી જ છૂટા પડ્યા. સ્વરૂપહિંસાનો પણ નિષેધ હોય તો સાધુભગવંતો નદી ઊતરવાની આજ્ઞા પણ પાળી ન શકે. વિહિત અનુષ્ઠાનમાં જે હિંસા થાય છે તેને સ્વરૂપહિંસા કહેવાય. પ્રક્ષાલપૂજા, પુષ્પપૂજા વગેરે જો વિરતિના આશયથી અને જયણાના ઉપયોગપૂર્વક કરવામાં આવે તો પૂજામાં થતી હિંસા એ સ્વરૂપહિંસા છે - એથી જ તે કર્મબંધનું કારણ ન બનતાં નિર્જરાનું કારણ બને છે. સ્થાનકવાસીઓ સ્વરૂપહિંસા અને
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય : ૧૬૩
| SR No. | 009156 |
| Book Title | Samkitna Sadsath bolni Sazzaya Vachna |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 91 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |