Page Text
________________
શરીરનું અંગ સમાય. પણ અંગમાં શરીર ન સમાય. અંગ તો છૂટું પણ પડી જાય. આ રીતે નિશ્ચયથી તે તે દર્શનના અંશને સ્યાદ્વાદમાં સમાવીશું. પરંતુ વ્યવહારથી તો તે દર્શનોને મિથ્યાદર્શન કહીશું. સ૦ નિશ્ચય, વ્યવહારમાં શું ભેદ ?
-
જે વસ્તુ કામની હોય તેને જ વસ્તુ માને તે નિશ્ચય અને નકામી વસ્તુને વસ્તુ માનવાનું કામ વ્યવહાર કરે છે. તમે નિશ્ચયનય બોલો એના ઉપરથી જ ‘વ્યવહારનય છે’ - એનો સ્વીકાર થાય છે. હું પુરુષ છું એવું માન્યું એટલે સ્ત્રી અને નપુંસકનો ભેદ સ્વીકારાઇ ગયો છે. કોઇ પણ નય ગૌણપણે બીજા નયની વાતને સ્વીકારે તો જ તે સુનય છે. પોતાના પૈસાને પૈસા નિશ્ચયનય માને, પારકાના પૈસાને પૈસો નિશ્ચય ન માને, વ્યવહારનય તેને પૈસો માને. આગળ વધીને શુદ્ધ નિશ્ચયનય તો પોતાનો પૈસો પણ કામમાં આવે તો તેને પૈસો માને, બેંકમાં પડેલા પૈસાને પૈસો ન ગણે. સ૦ સ્થાપનાચાર્ય એ નિશ્ચયથી ગુરુ કે વ્યવહારથી ?
વ્યવહારથી. કારણ કે હિતશિક્ષા કે વાચના આપવા માટે સ્થાપના કામ નથી લાગતી. છતાં સ્થાપના સ્થાપનારૂપે નિશ્ચયથી છે. તેમાં ભાવ ઉપરિત છે. આલંબન હંમેશા વ્યવહારમાં લેવાય છે. જેટલા અંશમાં વસ્તુ કામની છે તે અંશે જ વસ્તુને વસ્તુ ગણવી એ અર્થક્રિયાકારિત્વ સ્વરૂપ છે. નિશ્ચયનય અર્થક્રિયાકારિત્વને માને છે. અર્થ એટલે વસ્તુ, તેની જે ક્રિયા, તેને કરવાનો સ્વભાવ જેમાં હોય તેને જ વસ્તુ માનવી એમ નિશ્ચયનય કહે છે.
આત્માને કર્મનો કર્તા અને ભોક્તા માન્યા પછી એ કર્મના તરતમભાવના કારણે આત્મામાં તરતમભાવે ગુણો મનાય છે. એ તરતમભાવના ગુણો જ્યાં હોય ત્યાં ગુણોની પરાકાષ્ઠા રહેવાની જ. આ રીતે મોક્ષ નામનું તત્ત્વ સિદ્ધ થાય છે. જેમાં તરતમભાવે હાનિ હોય, તેની સર્વથા હાનિ હોય : આ વસ્તુ સર્વ દર્શનને માન્ય છે ને ? એ જ હેતુથી સર્વ કર્મના ક્ષયસ્વરૂપ મોક્ષ સિદ્ધ થાય. ઔદિયકભાવની હાનિ જેમ જેમ થતી જાય તેમ તેમ ક્ષયોપશમભાવની વૃદ્ધિ થાય છે અને અંતે શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજ્ઝાય = ૧૪૮
આ ક્રમે ક્ષાયિકભાવ પણ મળે. આપણને ઔદયિકભાવની હાનિમાં આનંદ છે કે પુષ્ટિમાં ? ઘાતિકર્મના ઉદયમાં કોઇ જાતની ગુણની સિદ્ધિ થાય જ નહિ. ઘાતિકર્મનો ક્ષયોપશમ થાય પછી જ ગુણોનું પ્રગટીકરણ શરૂ થાય. ઘાતિનો વિપાક હોય ત્યાં સુધી અઘાતી પ્રકૃતિઓ પણ ઘાતિ જેવો વિપાક બતાવે છે. મિથ્યાત્વની ગાઢતામાં શાતાનો ઉદય હોવા છતાં પોક મૂકવાનું કામ કરોડોપતિ કરે છે. માટે કર્મના વિપાક સમજીને કર્મના ક્ષયોપશમ માટે મહેનત કરવાની જરૂર છે અને તેની શરૂઆત મિથ્યાત્વના ક્ષયોપશમથી થાય છે. મિથ્યાત્વના કારણે આપણા બધા ગુણો દોષરૂપ બને છે - આવું જાણ્યા પછી પણ મિથ્યાત્વને કાઢવાનું મન ન થાય ? આજના પંડિતો કર્મગ્રંથ, પંચસંગ્રહ, કમ્મપયડી ભણાવે પણ મિથ્યાત્વ પોતાનું હલાવી નથી શકતા. ખોટી માન્યતાને વળગી રહે, સાચું સમજાયા પછી, સાચાને સાચું માન્યા પછી, કહ્યા પછી પણ છોડવાની તૈયારી ન હોય તો તે નિખાલસતા નથી, એક પ્રકારની નફટાઇ છે. ખોટું સમજાયા પછી ખોટું છોડવાનું સત્ત્વ કેળવવું જ પડે. એક માત્ર ઔયિકભાવની માનસન્માનાદિની લાલચના કારણે ખોટાને છોડવું નહિ અને સાચાને સ્વીકારવું નહિ : આ તો મૂર્ખાઇની હદ છે. સાધુ થયા પછી પણ જેની નજર ઔદિયકભાવ તરફ જ હોય તેને સાધુ કઇ રીતે કહેવાય ? સાધુ તો કહી દે કે ત્રણે લોકનું સામ્રાજય મારા પગમાં આળોટે તોય મારે જોઇતું નથી. આવા સત્ત્વશાળી જ સાધુપણું પાળી શકે. ઔદિયકભાવની લાલચવાળા મોક્ષતત્ત્વને સ્વીકારી પણ નહિ શકે.
-
નિગોદમાં આપણે અલ્પજ્ઞાની હતા અત્યારે આપણે અધિક જ્ઞાની છીએ ને ? કર્મમાં હાનિ જોવા મળે છે અને ગુણમાં વૃદ્ધિ જોવા મળે છે ને ? જ્ઞાનાવરણીયકર્મમાં તરતમતાવાળી હાનિ છે તો તેની પરાકાષ્ઠાવાળી હાનિ હોય જ. તેના કારણે તેનો સર્વથા ક્ષય થાય છે. આ રીતે આઠે કર્મોનો સર્વથા ક્ષય થાય તો મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય. કર્મનો હ્રાસ થાય તેનાથી ગુણોનું પ્રગટીકરણ થાય. કર્મનો સર્વથા હ્રાસ થાય એટલે ગુણો સંપૂર્ણપણે પ્રગટે - તેનું નામ મોક્ષ.
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજ્ઝાય – ૧૪૯
| SR No. | 009156 |
| Book Title | Samkitna Sadsath bolni Sazzaya Vachna |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 91 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |