________________
આપણા મન, વચન અને કાયાની કોઈ પણ પ્રવૃત્તિથી કે નિવૃત્તિથી જીવોને ભય ન થાય-એવી પ્રવૃત્તિને કે નિવૃત્તિને અભયદાન કહેવાય છે. સર્વથા અભયદાન આપવાનું સામર્થ્ય માત્ર પૂ. સાધુ-સાધ્વીજીઓને પ્રાપ્ત થાય છે. ગૃહસ્થો તો ખૂબ જ અલ્પ પ્રમાણમાં અભયદાન આપવા સમર્થ બને છે. મોટા ભાગે ગૃહસ્થો, ‘ધર્મોપગ્રહકર દાન ના જ અધિકારી છે. વહેલામાં વહેલી તકે શાનદાન અને સર્વથા અભયદાન આપવાનું સદ્ભાગ્ય મળે-એવી એકમાત્ર ભાવનાથી ધર્મોપગ્રહકર-દાન આપવાથી ખરેખર જ તે દાન; દાતા અને ગૃહીતા (લેનાર)-બંન્નેના માટે ધર્મનું કારણ બને છે.
સામાન્ય રીતે દાતાને અને દાનને ગ્રહણ કરનારાને તેમ જ દાનને જોનારાને જે દાન ધર્મપ્રાપ્તિનું કારણ બને છે-તે દાનને ધર્મોપગ્રહકરદાન કહેવાય છે. આહારાદિના વિષયમાં થતું આ દાન રોગીને અપાતા પથ્યની જેમ ખૂબ જ હિતકર થતું હોય છે. શ્રધા અને સત્કારપૂર્વક ઉચિત અવસરે બીજાને પીડા ન થાયએ રીતે દાન અપાય તો તે સુપરિશુદ્ધ દાન છે. માતા-પિતાદિ ગુરુજનોની સંમતિપૂર્વક ન્યાયપાર્જિત વિત્તના (ધનના) એકમાત્ર ઉપયોગથી અપાતા દાનને જ અહીં દાન તરીકે વર્ણવ્યું છે. દાતાના પોતાના પરિજનો (નજીકનાં સગાં, નોકર વગેરે) દરિદ્ર હોય તો તેમની દરિદ્રતા દૂર કર્યા વિના દાતાએ દાન આપવું જોઈએ નહિ. અન્યથા દાન ધર્મોપગ્રહને કરનારું નહિ બને-એ દાનધર્મના અર્થી જનોએ નિરંતર યાદ રાખવું જોઈએ.
