________________
વધારવાની જરૂર છે અને અપ્રશસ્તમાર્ગે લોભ ઘટાડવાની જરૂર છે. તેના બદલે આજે ઊંધી દશા છે. જ્ઞાનનો પુરુષાર્થ મંદ પડતો જાય છે અને ધનનો લોભ ઘટતો નથી-પુણ્યના યોગે જેટલું મળ્યું છે, તેનાથી વધુ મળે એવી અપેક્ષા કદાચ ન હોય એવા હજુ ઘણા મળી આવશે પણ એવાઓનો પણ લોભ તો બેઠેલો જ છે.
સ. જેટલા અંશે અપેક્ષા ઘટી એટલા અંશે તો સુખનો અનુભવ થાય ને?
અપેક્ષા ઘટી એ વાત સાચી પણ સાથે લોભ પણ પડયો છે-એય એટલું જ સાચું છે. ‘આના કરતાં વધારે મળે તો સારું' એવી અપેક્ષા ન હોવા છતાં ‘આના કરતાં વધારે જોઈતું નથી’ આવો પરિણામ ન હોવાથી લોભ પડેલો જ છે અને તેથી જ સંતોષનો અનુભવ નથી થતો. સંતોષગુણ લોભના ત્યાગમાંથી આવે છે. જે છે એને પણ છોડવાની તૈયારી હોય તો સંતોષના સુખને અનુભવી શકે. જે નથી મળ્યું એના માટે પણ ‘જોઈતું નથી’ એવો પરિણામ ન હોય એવાને; જે છે એ છોડવાની વાત ક્યાંથી જચે? માટે જ આપણે અહીંથી શરૂઆત કરવી પડે છે. જેટલું છે એનાથી વધુ નથી જોઈતું આટલો પરિણામ પણ ત્યારે જ આવે કે જ્યારે લોભ મંદ પડ્યો હોય. અને આ લોભ મંદ ન પડે ત્યાં સુધી સંતોષનું સુખ અનુભવી શકાય નહિ. તમારે ત્યાં એ હાલત છે અને અમારે ત્યાં પણ એ જ હાલત છે. જ્ઞાન મેળવવા માટે પુરુષાર્થ મંદ પડતો જાય છે. કારણ કે તેમાં કષ્ટ ઘણું પડે છે. જ્ઞાન માટે ભણવું પડે, વિનય કરવો પડે, વૈયાવચ્ચ
૩૭
