________________
નહિ ગ્રાહ્ય કુછ, નહિ ત્યાજ્ય કુછ, અચ્છા બૂરા નહિ હૈ કહી, યહ વિશ્વ હૈ સબ કલ્પના, બનતા બિગડતા કુછ નહિ; ઐસા જિસે નિશ્ચય હુવા ક્યોં, અન્ય કે સ્વાધીન હો, સંતુષ્ટ નર નિદ્રુદ્ધ સો, કૈસે ભલા ફિર દીન હો ? (૩) સુખ દુઃખ ઔર જીવન-મરણ, સબ કર્મ કે આધીન હૈ, ઐસા જિસે નિશ્ચય હુવા, હોતા નહીં ફીર દીન હૈ; જો ભોગ આતે ભોગતા, હોતા ન ભોગાસક્ત હૈ, નિર્લેપ રહતા કર્મસે, હોતા તુરત હી શાંત હૈ. (૪)
૭૨૫ (રાગ : કાલિંગડા)
સંસારવાહી બેલ સમ, દિનરાત બોજા ઢોય હૈ, ત્યાગી તમાશા દેખતા, સુખ સે જગે હૈ સોય હૈ; સમચિત્ત હૈ સ્થિરબુદ્ધિ કેવલ, આત્મ-અનુસંધાન હૈ, તત્ત્વજ્ઞ ઐસે ધીર કો સબ, હાનિલાભ સમાન હૈ. (૧) ઈન્દ્રાદિ જિસ પદ કે લિયે, કરતે સદા હી ચાહના, ઉસ આત્મપદ કો પાય કે, યોગી હુવા નિર્વાસના; હૈ શોક કારણ રાગ કારણ, રાગ કા અજ્ઞાન હૈ, અજ્ઞાન જબ જાતા રહા, તબ હાનિ-લાભ સમાન હૈ. (૨) આકાશ સે મેં ધૂમ કા, સંબંધ હોતા હૈ નહીં,
ત્યોં પુણ્ય અથવા પાપ કો, તત્ત્વજ્ઞ છૂતા હૈ નહીં; આકાશસમ નિર્લેપ જો ચૈતન્યઘન પ્રજ્ઞાન હૈ, ઐસે અસંગી પ્રાજ્ઞ કો, સબ હાનિલાભ સમાન હૈ. (૩)
યહ વિશ્વ સબ હૈ આત્મ હી, ઇસ ભાંતિ સે જો જાનતા, યશ વેદ ઉસકા ગા રહે, પ્રારબ્ધવશ વહ વર્તતા; ઐસે વિવેકી સન્ત કો, ન નિષેધ હૈ, ન વિધાન હૈ, સુખ-દુઃખ દોનોં એક સે, સબ હાનિ-લાભ સમાન હૈ. (૪)
ભજ રે મના
દયાકા લક્ષણ ભક્તિ હૈ, ભક્તિસે મિલે જ્ઞાન જ્ઞાનસે હોવત ધ્યાન હૈં, યહ સિદ્ધાંત ઉર આન
૪૪૨
૭૨૬ (રાગ : શિવરંજની)
સંસાર કી સબ વસ્તુઓં, બનતી બિગડતી હૈ સદા, ક્ષણ એક સી રહતી નહીં, બદલા કરે હૈ સર્વદા; આત્મા સદા હૈ એકરસ, ગત ક્લેશ શાશ્વત મુક્ત હૈ, ઐસા જિસે નિશ્ચય હુવા, હોતા તુરત હી શાંત હૈ. (૧)
ક્યા સંપદા ક્યા આપદા, પ્રારબ્ધવશ સબ આય હૈ, ઈશ્વર ઉન્હેં નહિ ભેજતા, નિજ કર્મવશ આ જાય હૈ; ઐસા જિસે નિશ્ચય હુવા રહતા સદા નિશ્ચિંત હૈ, નહિ હર્ષતા નહિ શોચતા, હોતા તુરત હી શાંત હૈ. (૨) નહિ દેહ મૈં નહિ દેહ મેરા, શુદ્ધ હું મૈં બુદ્ધ હું, ફ્રૂટસ્થ હૂં નિસંગ હૂં, નહી દેહ સે સંબંદ્ધ હૂં, ઐસા જિસે નિશ્ચય હુઆ, ફિર ક્યા ઉસે એકાંત હૈ, બસ્તી ભલે જંગલ રહે, હોતા તુરત હી શાંત હૈ. (૩) આશ્ચર્ય હૈ ! સબ વિશ્વ યહ, સો વસ્તુતઃ કુછ હૈ નહીં, ઐસા જિસે નિશ્ચય હુવા, ઉસકો નહીં હૈ ભય કહીં; નિષ્કામ સ્ફુરણા માત્ર કો, રહતા ન કુછ ભી ચિંત્ય હૈ, ભોલા ! હુવા નિશ્ચિત જો, હોતા તુરત હી શાંત હૈ. (૪)
રૈદાસ (રાગ : પુરિયા)
ચિત્ત સિમરન કરી, નૈન અવલોકનો, શ્રવન બાની સુજસુ પૂરિ રાખોઁ. ધ્રુવ
મનુ સુ મધુકર કરી, ચરન હિરદે ધરી, રસન અમૃત રામનામ ભાખાઁ. ચિત્તવ મેરી પ્રીતિ ગોવિંદ સે જનિ ઘટે, મેં તો મોલિ મહંગી લઈ જીવ સટૈ. ચિત્તવ સાધ-સંગતિ બિના ભાવ નહિં ઉપ‰, ભાવ બિન ભગતિ નહિ હોય તેરી. ચિત્ત કહૈ ‘રૈદાસ’ એક બેનતી હરિ સંઉ, પૈજ રાખહુ રાજા રામ ! મેરી. ચિત્ત
કબીર ! યા સંસારમેં, પાંચ રતન હૈ સાર સાધુ મિલન અરૂ હરિભજન, દયા, દીન, ઉપકાર
૪૪૩
ભોલે બાબા