Navkarno Sankshipta Saar

SR No.: 009129
Original Sutra Author: N/A
Author: Sudhir B Kothari
Publisher: Bhadrankar Prakashan
Publication Year: 2012
Total Pages: 40
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 1 MB

Page 7

પ્રકરણ-૧
૫
નમસ્કાર ભાવાર્થ
ચાર વિભાગ (૧) નામ નમસ્કાર (૨) સ્થાપના નમસ્કાર (૩) દ્રવ્ય નમસ્કાર. (૪) ભાવ નમસ્કાર.
(ઐદંપર્યાર્થ) રહસ્યભૂત અર્થ
માન કષાયનો અભાવ અથવા એ જેમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે તે મિથ્યાત્વ અને અજ્ઞાનનો નાશ.
મંત્ર અને વિદ્યા
જેનો પાઠ કરવા માત્રથી કાર્યની સિદ્ધિ થાય તેને મંત્ર કહે છે. જેને સિદ્ધ કરવા જપ, હવન આદિ ક્રિયા કરવી પડે તેને વિદ્યા કહે છે.
નમસ્કાર અને વિનય
ધર્મનું મૂળ વિનય છે. એના વિના અભિમાનની પુષ્ટિ થાય. અને પતન થાય. નવકાર વિનય ગુણ સ્વરૂપ છે.
નવકાર-ક્ષમા અને અહંકાર
પોતાની ભૂલની ક્ષમા માંગવી અને બીજાની ભૂલની ક્ષમા આપવી તે આરાધના છે. અહંકાર ઉપકારીને ઓળખવા નથી દેતો. અને પોતાના અપરાધને સ્વીકારવા નથી દેતો.
નમસ્કારનાં પાંચ પ્રકારો
(૧) માર્ગ (૨) અવિપ્રણાસ (અવિનાશ) (૩) આચાર (૪) વિનય અને (૫) સહાય.
નવકારનાં નવ રસ અને સ્થાયી ભાવો
(૧) શૃંગાર (૨) હાસ્ય (૩) કરુણ (૪) રૌદ્ર (૫) વીર (૬) ભયાનક (૭) બીભત્સ (૮) અદ્ભુત (૯) શાંતરસ સ્થાયી ભાવો :(૧) રતિ (૨) હાસ્ય (૩) શોક (૪) ક્રોધ (૫) ઉત્સાહ (૬) ભય
ત્રૈલોક્યદીપક મહામંત્રાધિરાજ નવકારમંત્રનો સંક્ષિપ્ત સાર
(૭) જુગુપ્સા (૮) વિસ્મય (૯) શમ. આ ભાવો જન્મજાત છે. અપેક્ષાએ નવકારમાં તાત્ત્વિક રીતે ઘટી શકે છે.
નમો અને મન
નમો દ્વારા મન = ન + મન એટલે મનને મનાવવું, નમાવવું અને અહંકાર રહિત બનાવવું. અહં જાય એટલે મમ જાય. મમ જાય એટલે શમ આવે. એટલે આત્મત્વ પ્રગટે.
નવકારમાં નમો પદ છ વખત આવે
પાંચ ઇન્દ્રિયો અને છઠ્ઠું મન. એકેક પદ ઉપર એક એક ઇન્દ્રિય અને છઠ્ઠા પદ વખતે મનને નિર્મળ કરી રહ્યો છું એમ વિચારવું. પોતાની અલ્પજ્ઞતા, અલ્પશક્તિઓ સભાન સ્વીકારે તો માથે ચઢી બેઠેલો માનકષાય પગની પાનીએ સ્થાન પામે છે.
નવકારનાં પાંચ પદ અને અડસઠ અક્ષરો અને ૮ સંપદા
ઉપદેશ તરંગિણીમાં પરમાત્માએ પાંચ પદોને પંચ તીર્થ કહ્યા છે. નવકારના અડસઠ અક્ષરોને અડસઠ તીર્થ તરીકે વખાણ્યા છે. આઠ સંપદાઓને આઠ મહાસિદ્ધિ કહી છે.
નવકાર અને ધ્યાન
સર્વ ક્રિયા અને વ્યાપારને અટકાવીને તેનો લય કરવો તેને ધ્યાન કહે છે. એકાગ્રતામાંથી ખસેલા ચિત્તની ત્રણ અવસ્થાઓ છે. (૧) ભાવના (૨) અનુપ્રેક્ષા (૩) પદાર્થ ચિંતન આ ત્રણે ચપળ અધ્યવસાય છે.
ભાવ નમસ્કાર
ગુણોમાં ઉપાદેય બુદ્ધિ એ ભાવ નમસ્કારનું પહેલું પગથીયું છે. સત્પુરુષોના ગુણોનું બહુમાન અને પ્રશંસા એ ધર્મરૂપી બીજનું સાચું વપન (વાવેતર) છે.