________________
103
આગમસાર
jainology II
પાંચ પ્રકારના જીવોની ચોથી પ્રતિપત્તિ સંસારી જીવોના પાંચ પ્રકાર છે એકેન્દ્રિય, બેઇન્દ્રિય, તેઈન્દ્રિય, ચૌરેન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિય. તેની સ્થિતિ, કાયસ્થિતિ, અંતર અને અલ્પાબહત્વ આ પ્રમાણે છે જીવ સ્થિતિ કાયસ્થિતિ
અંતર એકેન્દ્રિય ર૨૦૦૦ વર્ષ
વનસ્પતિકાલ
૨૦૦૦ સાગરોપમ સાધિક સંખ્યાતાવર્ષ બેઇન્દ્રિય | ૧૨ વર્ષ
સંખ્યાતકાલ
વનસ્પતિકાલ તે ઇન્દ્રિય | ૪૯ દિવસ
સંખ્યાતકાલ
| વનસ્પતિકાલ ચૌરેક્રિય છ માસ
સંખ્યાતકાલ
| વનસ્પતિકાલ પંચેન્દ્રિય ૩૩ સાગરોપમ
૧૦૦૦ સાગરોપમ સાધિક | વનસ્પતિકાલ અપર્યાપ્ત અંતર્મુહૂર્ત
અંતર્મુહૂર્ત(અનંતકાલ) | | અનેક સો સાગરોપમ એકેન્દ્રિય પર્યાપ્ત અંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન ૨૨૦૦૦ વર્ષ | સંખ્યાતા હજાર વર્ષ અનંતકાલ બેઇન્દ્રિય પર્યાપ્ત અંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન ૧૨ વર્ષ | સંખ્યાતા વર્ષ
વનસ્પતિકાલ તેઇન્દ્રિય પર્યાપ્ત | અંતર્મહૂર્ત ન્યૂન ૪૯ દિવસ | સંખ્યાતા દિન
વનસ્પતિકાલ ચૌરેન્દ્રિય પર્યાપ્ત અંતમહૂર્ત ન્યૂન છ માસ | સંખ્યાતા મહિના
| વનસ્પતિકાલ પંચેન્દ્રિય પર્યાપ્ત અંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન ૩૩ સાગરોપમ અનેક સો સાગરોપમ સાધિક વનસ્પતિકાલ અલ્પબદુત્વઃ- ૧. સર્વથી થોડા ચીરેન્દ્રિયના પર્યાપ્તા, ૨. પંચેન્દ્રિયના પર્યાપ્તા વિશેષાધિક, ૩. બેઈજિયના પર્યાપ્તા વિશેષાધિક, ૪. તે ઇન્દ્રિયના પર્યાપ્તા વિશેષાધિક, ૫. પંચેન્દ્રિયના અપર્યાપ્તા અસંખ્યગણા, ૬. ચૌરેન્દ્રિય અપર્યાપ્તા વિશેષાધિક, ૭. તે ઇન્દ્રિય અપર્યાપ્તા વિશેષાધિક, ૮. બેઇન્દ્રિય અપર્યાપ્તા વિશેષાધિક, ૯. એકેન્દ્રિય અપર્યાપ્તા અનંતગુણા, ૧૦. સઇન્દ્રિય અપર્યાપ્તા વિશેષાધિક, ૧૧. એકેન્દ્રિય પર્યાપ્તા સંખ્યાતગણા, ૧૨. સઇન્દ્રિય પર્યાપ્તા વિશેષાધિક, ૧૩. સઇન્દ્રિય વિશેષાધિક. નોધ:- આ સર્વની જઘન્યસ્થિતિ, કાયસ્થિતિ અને અંતર અંતમુહૂર્ત છે.
પા ચોથી પ્રતિપતિ સંપૂર્ણ
છ પ્રકારના જીવોની પાંચમી પ્રતિપત્તિ સંસારી જીવના છ પ્રકાર છે– પૃથ્વીકાય, અપકાય, તેઉકાય, વાયુકાય, વનસ્પતિકાય, ત્રસકાય. તેની જઘન્ય સ્થિતિ, કાયસ્થિતિ અને અંતર ત્રણે અંતર્મુહૂર્ત છે. ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ આદિ કોષ્ટક મુજબ છેજીવ
સ્થિતિ કાયસ્થિતિ
| અંતર | અલ્પ બહુ | ૧ | પૃથ્વીકાય ૨૨૦૦૦ વર્ષ | અસંખ્યાતા કાલ
વનસ્પતિકાલ અકાય
૭૦૦૦ વર્ષ તેઉકાય
ત્રણ અહોરાત્રિ વાયુકાય
૩૦૦૦ વર્ષ વનસ્પતિકાય ૧૦૦૦૦ વર્ષ | અનંતકાલ
પૃથ્વીકાલ ૬ | ત્રસકાય બસકાય
૩૩ સાગરોપમ ૨૦૦૦ સાગરોળ સં૦ વર્ષ સાધિક | વનસ્પતિકાલ ૭ | પૃથ્વીકાય અપર્યાપ્ત અંતર્મુહૂર્ત
અંતર્મુહૂર્ત (અસંઇ કાલ).
વનસ્પતિકાલ | ૪ વિશેષાધિક ૮ | અષ્કાય અપર્યાપ્ત અંતર્મુહૂર્ત
અંતર્મહૂર્ત (અસંઇ કાલ)
વનસ્પતિકાલ | પ વિશેષાધિક ૯ | તેઉકાય અપર્યાપ્ત અંતર્મુહૂર્ત
અંતર્મુહૂર્ત (અસંઇ કાલ)
વનસ્પતિકાલ | ૩ અસંખ્યાત ગણા | ૧૦ વાયુકાય અપર્યાપ્ત
અંતર્મુહૂર્ત અંતર્મુહૂર્ત (અસંઇ કાલ)
વનસ્પતિકાલ | ૬ વિશેષાધિક ૧૧ વનસ્પતિકાય અપર્યાપ્ત | અંતર્મુહૂર્ત
અંતર્મુહૂર્ત (અનંતકાલ)
પૃથ્વીકાલ ૧૧ અનંત ગુણા ૧૨ | ત્રસકાય અપર્યાપ્ત અંતર્મુહૂર્ત અંતર્મુહૂર્ત (સંખ્યાતાકાલ)
વનસ્પતિકાલ | ૨ અસંખ્યાતગુણા ૧૩ પૃથ્વીકાય પર્યાપ્ત ઉપરોકત સ્થિતિથી | સંખ્યાતા હજાર વર્ષ
વનસ્પતિકાલ | ૮ વિશેષાધિક અંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન ૧૪ | અષ્કાય પર્યાપ્ત
સંખ્યાતા હજાર વર્ષ
વનસ્પતિકાલ | વિશેષાધિક ૧૫ તેઉકાય પર્યાપ્ત
સંખ્યાતા દિવસ
વનસ્પતિકાલ | ૭ સંખ્યાત ગુણા ૧૬ વાયુકાય પર્યાપ્ત
સંખ્યાત હજાર વર્ષ
વનસ્પતિકાલ | ૧૦ વિશેષાધિક ૧૭ વનસ્પતિકાય પર્યાપ્ત
સંખ્યાતા હજાર વર્ષ
પૃથ્વીકાલ ૧૨ સંખ્યાત ગુણા
(અનંતકાલ) ૧૮ | ત્રસકાય પર્યાપ્ત
અનેક સો સાગરોપમાં
વનસ્પતિકાલ | ૧ સર્વથી થોડા ૧૦ | સૂક્ષ્મ | | અંતર્મુહૂર્ત પૃથ્વીકાલ
બાદર કાલ ૨૦ સૂક્ષ્મ પર્યાપ્ત
અંતર્મુહૂર્ત (સંખ્યાતકાલ)
બાદર કાલ ૨૧ | સૂક્ષ્મ અપર્યાપ્ત
અંતર્મુહૂર્ત (અસંખ્યાતકાલ)
બાદર કાલ ૨૨ | સૂક્ષ્મ ચાર સ્થાવર અંતર્મુહૂર્ત | પૃથ્વીકાલ
વનસ્પતિકાલ ૨૩ | સૂક્ષ્મ વનસ્પતિ અંતર્મુહૂર્ત પૃથ્વીકાલ
બાદર કાલ