________________
( 1 )
એક દહાડે સિદ્ધરાજ જ્યારે શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીને ઉપાશ્રયે આવ્યા ત્યારે ત્યાં શ્રીનેમિપ્રભુનું ચરિત્ર વંચાતું હતું. તેમાં એવી ક્યા આવી કે, પાંચે પાંડ શત્રુંજય પર મેલે ગયા તે સાંભળી બ્રાહ્મણને કાંધ થવાથી તેઓ બેલી ઉઠયા કે, અમારાં સ્વર્ગારોહણ શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે, પાંડવો તો હિમાલયપર મોક્ષે ગયા છે. તે સાંભળી રાજાએ આચાર્ય મહારાજને પૂછ્યું કે, આ બાબતનો ખુલાસો શું છે ? ત્યારે આચાર્યજીએ તેઓના મહાભારતમાંથી જ તે વાતને નિશ્ચય કરી બતાવ્યું. - ત્યારબાદ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીએ સંસ્કૃત ભાષાનું એક નવીન વ્યાકરણ બનાવ્યું, તે જોઈ બ્રાહ્મણોને ઘણીજ હર્ષ થઈ. તેથી તેઓએ સિદ્ધરાજને કહ્યું કે, આ વ્યાકરણનું પુસ્તક કાશ્મીર દેશમાં આવેલા સરસ્વતી કુંડમાં જે તર, અને ભીંજાય નહીં તે અમે તે વ્યાકરણને સત્ય માનીએ. તે સાંભળી રાજએ વિચાર્યું કે, આ બ્રાહ્મણો ખરેખર જૈન ધર્મના દેશી છે, એમ વિચારિ તેણે તે વાત શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીને જણાવી. ત્યારે હેમચંદ્રાચાર્યજીએ કહ્યું કે, હે રાજન ! ખુશીથી તેમ કરે છે તેમાં કશી હરકત નથી. ત્યારે રાજાએ પો. તાના પ્રધાનોને તે પુસ્તક સહિત કાશ્મીર મોકલ્યા, અને તેઓએ ત્યાં તે પુસ્તક જ્યારે તે સરસ્વતીકુંડમાં નાખ્યું. ત્યારે તે પુસ્તક હસી પેઠે તેમાં તરવા લાગ્યું, અને એક પણ પત્ર જળથી ભીંજાયું નહીં; તે જોઈ બ્રાહ્મણોનાં મુખ શ્યામ થયાં. પછી તે પ્રધાનોએ રાજા પાસે આવી કહ્યું કે, હે રાજન્ ! શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય સમાન કોઇપણ જ્ઞાની પુરૂષ નથી, કેમકે આ પુસ્તક જળમાં ભીંજાયા વિના જે તર્યું, તે અમોએ નજરોનજર જેએલું છે. તે સાંભળી રાજાએ અત્યંત હર્ષત થઈ તે પુસ્તક સોનેરી અક્ષરોથી લખાવ્યું.
અનુક્રમે શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીના ઉપદેશથી રાજાએ શિકાર કરવાનો ત્યાગ કર્યા, તથા એક વર્ષે એક ફ્રોડ સોનામહોરો ધર્મકાર્ય માટે ખરચવા લાગ્યો.
હવે એક દહાડો શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય ત્યાંથી વિહાર કરીને જ્યારે અન્ય દે. શમાં જવા લાગ્યા, ત્યારે માર્ગમાં મધ્યરાત્રિએ શાસનદેવીએ આવીને તેમને કહ્યું કે, હે મુનીંદ્ર ! હજુ તમે ગુજરાતમાં જ રહો, કેમકે અહીં આપના ઉપદેશથી મોટો લાભ થવાની છે. તે સાંભળી હેમચંદ્રજી પાછી પાટણમાં પધાર્યા.
એક દિવસે સિદ્ધરાજનો કુમારપાળ નામે પિત્રાઈ શ્રી હેમચંદ્રજી મહારાજ પાસે આવ્યા, તથા હાથ જોડીને પૂછવા લાગ્યું કે, હે ભગવન્ : રાજા
Aho ! Shrutgyanam