________________
(૧૩)
આવા બી ઉપરાંત અશેકરાજાના ચાર જાહેર આદેશ, અને દાનધર્મને માટે અપાએલાં પત્રોમાં પણ કેટલાક આદેશો જોવામાં આવે છે. અશેકરજાએ જે પિતાની પ્રજાની ધર્મન્નિત્તિ માટે લક્ષ આપ્યું છે, તેમ લકી નીતિ સુધારવાની યોજના કરવામાં પણ તે શિથિલ જણાતું નથી. મહાયાત્રા નામનું એક મંડળ સ્થાપન કરી, તેણે અધિકારિઓના દેશે અને લોકોની નીતિ ઉપર તપાસ રાખવાને બદેબસ્ત કર્યો હતો. તે કાળે લોકોની નીતિ વધારે બગડેલી હોય, એ પણ એક અનુમાન થાય છે ; કારણ કે. એક લેખમાં લેકની નીતિમાં શેક બતાવવામાં આવ્યા ઉપરાંત તેના બંદોબસ્તની એજના માટે પણ સારો કરવામાં આવ્યું છે. મધ્યવયમાં મહાન અશોકરાએ આ પ્રમાણે એટલાં બધાં લોક હિતનાં કાર્યો કર્યાં હતાં, કે જેની યથાયોગ્ય વિગત જે મળતી હોય તો પુસ્તકો ભરાય.
ગિરનાર પરના અશોકના લેખનું ભાષાંતર, શાસન પેહેલું-દેવોના પ્રિય પ્રિયદર્શી રાજાનું આ શાસન છે; જી - હિંસા તદન બંધ કરવી જોઈએ; જેમાં હિંસા થાય તેવા ય કરવા નહીં. મોટો સમાજ એકઠો કરવા દેવો નહીં, કારણ કે દેવના પ્રિય પ્રિયદર્શી (અશોક) રાજા આવા મોટા સમાજને દોષરૂપ ગણે છે. ખરેખરી તે એક સમાજ છે, જેને દેવના વિય પ્રિયદર્શી રાજા કબુલ રાખે છે. આગળ ધર્મશાસન બહાર પાડવામાં આવેલું છે, કે સત્કર્મમાં પ્રાણુઓ મારી શકાય ? અને આજદનસુધિ આવી રીતી ચાલતી આવી છે; પણ તે રીતી હવે કબુવા નથી; તેથી આ ધર્મશાસન બહાર પાડવામાં આવે છે. હવેથી પ્રાણીઓને મારવાં નહી.
શાસન બીજું–દેવના પ્રિય પ્રિયદર્શી રાજાના સઘળા મુલકમાં તા પાસેના દેશ, ચેડ, પાંચદેશ, સત્યપુત્ર, કેરલપુત્ર, તામ્રપર્ણ ( લંકા માં તથા યવન રાજા એન્ટીઓકસ તથા તેના સામંત રાજાઓ હોય, તે સવિને માલુમ થાય કે, રાજાએ બે બાબતે કરી છે; એક મનુષ્યના સુખના ઉપાય તથા બીજા પશુઓને સુખના ઉપય, એ બન્ને ઉપાયને માટે મનુષ્ય તથા પશુઓને ઉપયોગી જે જે ઔષધિઓ જે જે સ્થાને નથી, તે તે જ ક્રિઓ મંગાવીને ત્યાં ત્યાં રોપાવી છે; તેમજ ફળ, મૂળ જે ઠેકાણે નથી, ત્યાં તે મગાવી રે પાવેલાં છે; તથા મનુષ્યને અને પશુઓને ઉપયોગસારું માં
Aho ! Shrutgyanam