________________
( ૧૧૩)
માગી લેઇ, તેની છાપ મારી તક્ષશિલાના અધિકારીઓ ઉપર એવા હુકમ મેકલાવ્યો કે, કુણુાલ કુમારની આંખેા કહાડી તે તિષ્યરક્ષિતા ઉપર મેાકલવી. તે સદેશે. લેઇ પાટલીપુત્રથી નિકળેલા દૂત તક્ષશિલામાં આવ્યા, અને તે હુ. કમ દૈવયોગે કુણાલનેજ સ્વાધિન કર્યો. અધિકારીએ અને પ્રજાજનેની સભા ભરીને બેઠેલા કુણાલ કુમારે રાજાની આજ્ઞા મેટથી સભાને વાંચી સાંભળા વતાંજ અધિકારીએ અને રાભાજનાએ કાને હાથ દીધા. પરંતુ રામના જેવી અસાધારણ પિતૃભક્તિ ધરાવનાર કુણાલે કહ્યું કે, રાજાની આજ્ઞા પ્રમાણે જે માણસ મારી આંખે। કહાડી નાખશે, તેને હું મોટામાં મોટી બક્ષિસ આપીશ.
પાતાળે પ્રિય એવા રાજકુમારની આંખે કહાડવાને સારા માણસમાંથી તે કાષ્ઠ પશુ તૈયાર થયું નહી; પરંતુ ગરીબાઇથી પીડાતે એક ચાંડાલ બક્ષિસને માટે કુાલ કુમારની આંખો કહાડના સિંહાસનની રંગભૂમિપર જઇ ઉભા રÀા. કુમારે તેને પેાતાના ડેાળા કહાડવાને ગભીર મુદ્રાથી હુકમ આપ્યા, અને સશાના લેાકેાએ. આંખે! ધ કરવાસાથે ચાંડાલે એક નેત્ર કુઢાડી કુણાલના હાથમાં આપ્યું. સભાસદો પ્રતિ જોઇ હાથમાં પેાતાનું નેત્ર રાખી તે એલ્યું કે, અહા! આજેજ મારાથી સમજાયુ કે, હું જેને મારૂં માનતા હતા, તે મારૂં નથી, હું! ક્ષેત્રના માંસપિંડ ! તારે લીધે થતા દોષોથી હવે હું મુક્ત થઇશ; ચાંડાલે બીજું નેત્ર પણ તે દરમ્યાન કઢાડી નાંખ્યું; અને જરાએ પીડાની લાગણી બતાવ્યા વગર કુણકુમાર સંસારને અસાર માની ભિક્ષુ થઇ સભામાંથી બહાર નિકળી ગયે.
કુણુાલ અને તેની સ્ત્રી ગામેગામ ભીખ માગતાં માગતાં, અને વીણા વગાડતાં થકાં અનુક્રમે પાટલીપુત્રમાં આવ્યાં. રાજમંદિર આગળ આવી વીણા વગાડી તેમણે એવું સરસ સંગીત કર્યુ કે, રાજાએ ગાનથી મેાહિત થઈ, તેમને પેાતાની પાસે એલાગ્યા, રાજાએ પુત્રને નહી ઓળખવાથી તુ કાણુ છે? અને કેમ આ રીતે ભીખ માગે છે? એમ પ્રશ્ન કર્યા. તેના ઉત્તરમાં તેણે સઘળી હકીકત રાજાને કહી સંભળાવી. કુણાલનું દુઃખ સાંભળી રાજાને રામાંચ થયા; અને તેનું હૃદય ક્રોધથી ભરાઇ ગયું; અને પાસે ઉભેલા સેવકેને તેણે આજ્ઞા આપી કે, તિબ્યરક્ષિતાનું મસ્તક કાપી નાખવું.
અશાકના આવા આદેશ સાંભળી કુણાલ તેને પગે પડશે; અને ખેછે કે, મહારાજ ! સ્ત્રીહયા કરવી ઉચિત નથી ; કેમકે સ્ત્રીહસા કરવાથી
Aho! Shrutgyanam