________________
(૧૦)
એક સુવર્ણ મંજુલામાં મૂકી એજ વિહારમાં સંભાળી રાખવામાં આવ્યાં હતાં. લગભગ અઢી હજાર વર્ષ જેટલો પ્રાચીન, એ તે મહિંદ્ર વિહાર અધાપિ પણ કાળગતિના આઘાતને સૂચવતો થકો જર્જરિત હાલતમાં સિંહલદ્વીપમાં હાલ જોવામાં આવે છે. તે મહિંદ્ર વિહારનું સ્થાન ઘણાજ એકાંત સ્થળમાં પર્વતની વચ્ચે વૃક્ષની ઘટામાં આવેલું છે, અને તે વિહારને જોનારાઓ - ત્વવિચારને વેગ્ય એવાં તે સ્થાનને, એક મનોહર સ્થળ તરિકે લેખતા થકા આનંદ દર્શાવતા જણાય છે.
સિંહલેશ્વરે બુદ્ધધર્મ અંગીકાર કર્યા પછી કેટલેક વર્ષે તેની રાણ અનુલાને ધર્મદીક્ષા લેવાની સ્વાભાવિક ઈચ્છા થઈ ; તે એ રાજકુમાર મહિને પિતાને ધમપદેશ દેવા વિનંતિ કરી, પરંતુ તેણે જણાવ્યું કે, સ્ત્રીઓને ઉ. પદેશ કરવાનો મને અધિકાર નથી; તે કાર્ય મારી બહેને “સંગમિત્રા” કરે છે. રાણી ઈચ્છાથી પાટલીપુત્ર તરફ માણસ મોકલી સંગમિત્રાને સિંહલદીપમાં બોલાવવામાં આવી કેટલીક ભિક્ષુકિણીઓ અને બોધિવૃક્ષની કલમ સાથે તે સિંહલદીપમાં આવી, અને રાણી સાથે બીજી અનેક સિંહલાન્યાઓને તેણીએ બાઘર્મને ઉપદેશ કર્યો.
પહેલી વીસીની અંદર અને મહાન્ રાજાના સંતાન છતાં વૈરાગ્યને ભજનારા આ બન્ને ભાઈબેહેનના સ્વાર્થ સાગથી મોહિત થઈ સિંહલદીપને જંગલી લોકોમાં મને એટલાં તો આસ્થાવાન અને ભક્તિ પરાયણ થયાં છે, તેમણે પિતાના મૂળધર્મને ત્યાગ કરી નવા ધર્મને ઉત્સાહપૂર્વક સ્વીકાર્યો. તે એને જગો જગાએ બેધ કરવાની અગમ પડી નહીં; અને લોકોને સમજાવવાની પણ માથાકૂટ થઈ નહીં તેમને તીવ્ર વૈરાગ્ય અને ઉત્તમ જ્ઞાને લેકોમાં તેમની કીર્તિને ફેલાવી દીધી, તથા વિવાદતિ અને સુચના વિનાજ તેમની સુનીતિથી આકર્ષાયેલા લોકો, તેમના ચરણમાં આવીને પડ્યા; તે લોકોએ મહાસભાએ શુદ્ધ કરેલો ધર્મ સ્વીકાર્યા, કે જે ધર્મ હજુ સુધિ કંઈ પણ ફેરફાર થયાવિ સિંહલદ્વીપમાં ચાલે છે. અકરાયથી શોધાયેલો ખરેખરો દ્વધર્મ હાલ સિંહલમાં છે. બદ્ધધર્મનું પ્રાચીન અને વિશ્વસનીય સાહિત્ય હાલ સિંહલદ્વીપમાંજ છે; વળી જો કે તે ધર્મનું મોટું સાહિ નેપાળ અને ચીન તરફ ગએલું છે, પણ તે હાલ શુદ્ધ નથી
ગયામાંથી ગએલા બે ધિક્ષની કલમ આજે ૨૧૫૦ વર્ષો થયાં સિંહલીપમાં લીલીકુંજાર જેવી રહેલી છે. જો કે તેને માટે સંત શ્રદ્ધા
Aho ! Shrutgyanam