________________
(૧૧) સિદ્ધાંત આગળ તેને લય છે, એમ કહીયે તે કંઈ અતિશયોક્તિ જેવું નથી.
અશકરાયના સંતાનોએ બુદ્ધધર્મની દીક્ષા લીધી હતી; અને સિં. હલદીપ આદિક કેટલેક ઠેકાણે તેઓ એજ ધર્મનો ઉપદેશ કર્યો હતો. રાજાને રાજ્યાભિષેક થયા પછી છૐ વર્ષે તેના એક કુમાર મહીંને વૈરાગ્ય આવ્યું, અને તેથી તેણે સંસારનો ત્યાગ કરી જ્યારે ભિક્ષુવ્રત અંગીકાર કર્યું, ત્યારે તેની ઉમર માત્ર શાળ વર્ષની હતી. મહીં ભિક્ષુ થયા પછી તે બદ્ધ ધર્મમાં એ નિષ્ણાત થયું હતું કે, મહાસભા પછી સિંહલદીપના ઉપદેશક તરિકે તેની જમા કરવામાં આવી હતી. તિષાચાર્યથી પિતાને સંપાએલું ધર્મસારક કાર્ય કરવા માટે જ્યારે મહીં સિંહલદ્વીપતે જવાને નિકળ્યો, ત્યારે મહાસભાના વિદ્વાનોએ શેાધીને તૈયાર કરેલું બૈદ્ધધર્મનું ત્રિપિટક નામનું પુરતક, અને તેના પરની વિદ્વત્તાભરેલી ટીકાઓ તેણે પિતાની સાથે રાખી લીધી હતી.
સિંહલદીપમાં આ સમયે તિષ્ય નામને રાજા રાજ કરતો હતો. તેની પ્રાચીન વંશાવલિ ઉપરથી તે કાળે મનાતું હતું કે, સિંહલને રાક્ષસોને (જ. ગલી લોકોને) જીતી લઈ એક આર્ય રાળએ ત્યાં રાજયવ્યવસ્થા કરી હતી. ઇતિહાસની દષ્ટિથી જોનારાઓ રામાયણને સ્વીકારે કિંવા નહીં, પરંતુ એ તે સત્યજ છે કે, સિંહલના જંગલી લોકોને જીતી લઈ એક આર્યરાજાએ ત્યાં નવી રાજગાદી સ્થાપી હતી. અશોકના સમયમાં ત્યાંનો રાજા તિષ્ય હતો, તથા મગધેધરની ખ્યાતિ પણ તેણે સાંભળી હતી. એમ પણ જણાય છે કે, મગધના દરબારમાં તેને પ્રતિનિધિ રહેતો હતે. બુદ્ધધર્મને ઉપદેશ કરવાને અશેકને કુમાર મહિદ્ર જયારે સિંહલદ્વીપમાં આવ્યો ત્યારે તિષ્ય રાજાએ તેને અંત:કરણથી આવકાર દીધો હતો, એટલું જ નહીં, પરંતુ પોતેજ પ્રથમ ધર્મદીક્ષા લેઈ પિતાની પ્રજાને તે નવીન ધર્મને સ્વીકાર કરવાને તેણે ઉત્તેજી. અશકના રાજકુમારને આ વૈરાગ્ય જોઈ સિંહલના લોકોને અહિંઉપર અનન્ય આસ્થા ઉત્પન્ન થઈ; અને થોડા જ સમયમાં લંકાના ઘણા લોકોએ પિતાને જંગલી ધર્મ છોડીને બુદ્ધધર્મ અંગીકાર કર્યો. “અનુરાધપુરી” કે જે તે સમયે સિંહલદીપનું પાટનગર હતું, તેની નજીક સિંહલેશ્વરે કુમાર - હિંદ્રને માટે એક વિહાર બંધાવ્યું અને તેજ ભવ્ય વિહારમાં તેનું મૃત્યુ થયું હતું. તેના શરીરમાં પવિત્ર અવશે કે જે, નવા થએલા સેવકોમાં અત્યંત વંદનીય ગણાયાં હતાં, અને અધિપિ પણ બુદ્ધિપ્રજા જેને પૂજ્ય ગણે છે, તે
Aho ! Shrutgyanam