________________
(૧૨)
પણ અસર થઈ નહીં. પેલા પૂર માણસે આ બનાવથી ચકિત થઈ ગયા; ત્યારબાદ તે સાધુને તેઓ અશોકરાજા પાસે લઈ ગયા અને તેણે રાજાને ધર્મનો ઉપદેશ આપ્યો. આ સાધુ અશોકરાયને બૈદ્ધ ધર્મને ઉપદેશ આપનાર હતો. તે બીજો કોઈજ નહીં પરંતુ સુસીની ગર્ભવતી સ્ત્રીને પેટે ચાંડાલના ઘરમાં જન્મેલે તેને પોતાને (અશોકરાય) ભત્રીજો જ હો.
જેને આપણે ભરતખંડનો મુખ્ય રાજા કહીએ છીએ, તે મહારાજના ચરિત્રમાટે પરાણિક ગ્રંથમાંથી, તેનાપતિ પ્રીતિ ઉત્પન્ન થાય, એવું જ વૃત્તાંત મળી આવે છે; અને તેમ થવાનું કારણુ બીજું કંઈ જ નહીં, પરંતુ બદ્ધ ધર્મની મોટાઈ વધારવા તે લેખ પદ્ધતિ છે. જાગ્રંથોમાં અશેકરાજા માટે તેની પદ્ધતિનું એટલે કુરતારેલું કશું પણ લખાણ જેવામાં આવતું નથી. કારણ કે અશોકરાજા જાગ્ર પ્રમાણે જૈનધર્મી હતો, અને તેથી જૈનધર્મનું મુખ્ય તો જે દયા, તેનું તે ઉલ્લંઘન કરે એ અસંભવિત જ છે. વળી કેટલાક શોધકોના મત પ્રમાણે પાછળથી જે તેને બે
ધર્મ થએલો મા એ તો પણ તેના સંબંધની ક્રૂરતાને તે અસંભવ જ છે, કેમકે બદ્ધ ધર્મ ચલાવનાર ગૌતમબુદ્ધને પણ થાયજ ઉદેશ હતે. માટે શૈદ્ધ ગ્રંથમાં વર્ણવેલું અશોકરાય સંબધિ ઉપરનું ક્રૂરતા ભરેલું લખાણ ફક્ત પિતાને ધર્મની મહત્વતા સૂચવવા માટે એ ઉપજાવી કહાડીને દખલ કરેલું છે. એ હાલના શોધકો અભિપ્રાય છે માણેકને માટીથી માંજવા જેવી આ પ્રદ્ધતિ ઘણું કરીને બ્રાહ્મણ પિરાણિકને અનુસરતી હતી. ફક્ત પોતાના પાત્રની મોટાઈ દર્શાવવા માટે પણ પ્રસંગ ન લાવો, કે જે વાંચનારને તેના પર અતિ કરાવે. સે ભાઈઓની સાથે ટક્કર લઈ જેણે પાટલીપુત્રનું રાજ્ય સંપાદન કર્યું હતું, તથા પિતાના રાજ્યમાં જેણે પસુવધ પણ બંધ કરાવ્યું હતો, અને દુઃખી તથા આર્ત માણસને માટે જેણે જગે જગએ ઔષધશાળાઓની સ્થાપના કરાવી હતી તેવો મહાન અશેક પ્રારંભમાં નિધુર, નિર્દય, અને મહાદૂર પ્રકૃતિ હેય, એવું ઘણા વિદ્વાનો માન્ય રાખતા નથી. બૌદ્ધ લેખકોએ મહાન્ અશેકની ક્રૂરતા વર્ણવીને એવું સાબિત કરવાનો અજ્ઞાનતા ભરેલે પ્રયત્ન કર્યો છે કે, તે કર છતાં પણ અમારા ધર્મમાં આવતાં આવો જીવદયાપ્રતિપાલ થશે, એમ બતાવવા માગ્યું છે. પરંતુ મનુષ્યના હૃદયનું અધ્યયન કરનાર અને તે પર પુખ વિચાર બાંધનાર બીજાઓ તે એ પણ અભિપ્રાય આપે છે કે, દુષ્ટ સુજન થતું નથી, અને
Aho ! Shrutgyanam