________________
६४
અભિનવ ઉપદેશ પ્રાસાદ-૪
બહાર જઈને આવે ત્યારે હાલતા ચાલતા કેઈ જીવની વિરાધના થઈ હોય, પગ નીચે આવી ગયા હોય તો તેની વિચારણા કરી કરીને મિચ્છામિ દુક્કડમ્ આપવાનું હોય છે.
ખેડુત મહારાજને તે કાઉસ્સગ્નમાં બહુ સમય લાગ્યો. ગુરુ ભગવતે પૂછ્યું કે કેમ ભાગ્યશાળી ! આટલી વાર કેમ લાગી ?
સરળ એવા ખેડુત મહારાજે કહ્યું કે હું તે ઈર્ષા સમિતિ ચિંતવતે હતે.
ગુરુ ભગવતે કહ્યું શું ચિંતવ્યું તમે?
ખેડુત મહારાજ સરળ ભાવે બેલ્યા, હે ભગવંત! મારા પુત્રો આળસુ છે તેઓને ગરમી માં ખેતર ખેડી લેવાની ખબર પડતી નથી. હવે ચોમાસું બેસશે, વરસાદ આવશે પણ બિચારાએ એ ખેતર ખેડીને વાવણી કરી નહીં હોય, પછી ઉગશે શું અને તેઓ ખાશે શું ?
પંચેન્દ્રિય એવા મારા તે પુત્રો કેવા દુઃખી થશે તેમ હું ચિંતવને હતો. - આ કેવી અજ્ઞાન ચિંતવના છે.
કઈ ગામમાં એક સારે જાણકાર મનાતે શ્રાવક રજ ઉપાશ્રયે આવે. વ્યાખ્યાનમાં પણ તે મહાજ્ઞાની છે એવો દેખાવ કરે. એક વખત જીવન એકેન્દ્રિય-બેઈનિદ્રય વગેરે ભેદની વાત નીકળી મહારાજે પૂછયું બેલો સા! એકેન્દ્રિય વગેરે જીવ કેને કહેવાય.
પેલા સુશ્રાવકે તે પાઘડી સરખી કરી તરત જવાબ દઈ દીધે.
આ ઝાડપાન એકેન્દ્રિ, કોળી મકેળા બેઈન્દ્રિ માંકડ-મચ્છર તેઈન્દ્ર છે (તમે) ચઉરિદ્રિ અને મે (હુ) પંચેન્દ્રિ.
મહારાજ સાહેબે પૂછ્યું કે થારે (તારે) મારે કાંઈ ફેર?
શ્રાવકજીએ તરત જવાબ દઈ દીધે, તારું માથું બેબડું મારે માથે પાઘ. (મતલબ કે) તું બેબડા માથા વાળે છે માટે તું ચઉરિદ્રિય થયું. મેં તો પાઘડી પહેરી છે માટે પાઘડી વાળે હું પંચેન્દ્રિય થયો.
આવા જ્ઞાનીને અમારે શું કહેવું. આપણે જે જ્ઞાનની વાત કરવાની છે તે મતિ-શ્રુત-અવધિ-મન પર્યવ અને કેવળજ્ઞાનની વાત કરવાની છે.
