________________
२ २
अष्टसहस्त्रीतात्पर्यविवरणम्
( भा० ) न च सर्वे सर्वदर्शिनः परस्परविरुद्धसमयाभिधायिनः ।
तदुक्तम्
सुगतो यदि सर्वज्ञो कपिलो नेति का प्रमा ।
तावुभौ यदि सर्वज्ञौ मतभेदः कथं तयोः ? || (
) इति ।
( भा० ) ततोऽनैकान्तिको हेतुः
तीर्थकरत्वाख्यो न कस्यचित् महत्त्वं साधयतीति कश्चिदेव गुरुर्महान् भवेत् ? नैव भवेदित्यायातम् ।
( भा० ) अत एव न कश्चित्पुरुषः सर्वज्ञः
स्तुत्यः श्रेयोऽर्थिनां श्रुतेरेव श्रेयः साधनोपदेशप्रसिद्धेरित्यपरः । तं प्रत्यपीयमेव कारिका योज्या । तीर्थं कृन्तन्तीति तीर्थकृतो मीमांसकाः सर्वज्ञागमनिराकरणवादित्वात् । तेषां समयास्तीर्थकृत्समयास्तीर्थच्छेदसम्प्रदाया भावनादिवाक्यार्थप्रवादा इत्यर्थः । तेषां च परस्परविरोधादाप्तता संवादकता नास्तीति कश्चिदेव सम्प्रदायो भवेद् गुरुः संवादको नैव भवेदिति व्याख्यानात् । तदेवं वक्तव्यम्
भावना यदि वाक्यार्थो नियोगो नेति का प्रमा ।
तावुभौ यदि वाक्यार्थो हतौ भट्टप्रभाकरौ ॥ १ ॥ इति (प्रमाणवार्तिकालङ्कार)
कार्येऽर्थे चोदनाज्ञानं स्वरूपे किन्न तत्प्रमा ।
द्वयोश्चेद्धन्त तौ नष्टौ भट्टवेदान्तवादिनौ ॥२॥ इति (तत्त्वा० श्लो० वा० १.६९)
अष्टसहस्त्रीतात्पर्यविवरणम्
समयाभिधायित्वान्न सर्वे सर्वदर्शिन इत्यर्थः । न कस्यचिदिति सुगताद्येकं पक्षीकृत्य महत्त्वे साध्ये तीर्थकरत्वहेतोः कपिलादिना व्यभिचारादित्यर्थः । नैव भवेदित्यायातमिति काक्वेति शेषः । अत एवेत्यादि लब्धावकाशस्य मीमांसकस्य शङ्केयं । श्रुतेरेवेति अपौरुषेयत्वेन तस्याः प्रमाजनकत्वनिश्चयात्, पौरुषेयत्वे भ्रमादिसम्भवादप्रामाण्यशङ्काया अनिरासादिति भावः । इत्यपर इति मीमांसकः शङ्कत इत्यर्थः । तस्यापि निराकरणमावृत्त्यानयैव कारिकयेत्याशयवानाह - तं प्रत्यपीयमेवेत्यादि । भावना यदीति वाक्यार्थो== विधिवाक्यार्थः । अत्र भावना वाक्यार्थो भाट्टानां, नियोगः प्राभाकराणाम् । कार्येऽर्थे इि चोदनाज्ञानं=विधिप्रत्ययघटितवाक्यार्थज्ञानम्, स्वरूपे = कार्यतानुपरक्ते ।
